چالش اجرای استراتژی های فروش در نمایش خانگی چیست؟

این یادداشت به قلم نگارنده در روزنامه «اعتماد» به تاریخ ۲۶ خرداد ماه منتشر شده است.

برای ناکامی فروش محصولات نمایش خانگی و سود آور نبودن آنها دلایل زیادی مطرح می شود و در این میان به نظر می رسد شرکت های پخش و توزیع نسخه فیزیکی و نیز سرویس های آنلاین ویدیویی به یک اندازه نتیجه تلخ ناکامی را چشیده اند. در این یادداشت با تاکید بر اینکه محتوای اختصاصی شبکه نمایش خانگی مجموعه های نمایشی یا همان سریال است به این نکته می پردازیم که چرا استراتزی های متنوع فروش آنگونه که باید و شاید به عرضه و فروش محصول کمک نمی کنند و جدا از بازگشت سرمایه، سود چندانی را عاید و واصل سرمایه گذاران نمی سازند.

برزخ انتخاب

از مدتها پیش شیب منفی مصرف و خرید دی وی دی در بازار نمایان شده و سقوط تیراژها آغاز شده است. سقوط تیراژهای میلیونی به زیر صد هزار و تازگی به پنجاه هزار نسخه، واقعیت غیرقابل انکاری است که اثبات آن نیازمند سند و مدرک نیست. تعطیلی واحدهای صنعتی تولید و تکثیر لوح فشرده در سه سال گذشته شدت گرفته است و تماشاگران سنتی شبکه علاوه بر آنکه دنبال راهی برای تهیه ارزان تر فیلم و سریال های شبکه نمایش خانگی هستند، الگوی رفتاری خود را برای تماشای فیلم از دی وی دی به استفاده از فلش و هارد تغییر داده اند و آنهایی که پایبند مصرف حلال هستند از لینک دانلود ارزان و یا پیوستن به باشگاه یکی دو سرویس استریمینگ برای تماشای عنوان مورد علاقه بهره می برند. با وجود مقابله مستمر با متخلفان در محیط وب و یا در شبکه های اجتماعی از جمله تلگرام و هدایت آنها برای قراردادن لینک قانونی و سهیم شدن در سود فروش، هنوز جمع آوری درآمد پراکنده از این طریق به اندازه ای نیست که با دوران عرضه و فروش نسخه فیزیکال قابل مقایسه باشد. به این نشان که اگر فیلم های پر فروش سینمای ایران را استثنا کنیم، موسسات ویدیو رسانه به عنوان خریدار حقوق ویدیویی و اینترنتی فیلم های سینمایی ایرانی برای سایر فیلم ها یا اصولا ریسک خرید رایت را به جان نمی خرند و یا آنکه مبلغ زیادی را به این امر اختصاص نمی دهند. در واقع یکی از راههای مطمئن درآمد زایی تهیه کنندگان سینما برای واگذاری حقوق ویدیویی مدتهاست که مسدود شده است و قابلیت گذشته را ندارد.

در این میان یکی از به صرفه ترین راهها برای مشتریانی که مشترک سرویس های اینترنت خانگی هستند، خرید اشتراک زمانمند خدمات و سرویس های ارزان دو برند «نماوا» و «فیلیمو» است که متاسفانه خیلی ها از آن اطلاع ندارند و تلویزیون هم راه دریافت آگهی و تبلیغ را بر این دو برند بسته، سهل است درصدد شکایت از آنها نیز برآمده است زیرا رسانه ملی با راه اندازی تشکیلات عریض و طویل سازمان تنطیم مقررات صوت و تصویر فراگیر مدعی است که همه سرویس استریمینگ باید از او مجوز فعالیت دریافت کنند.! بنابراین زمان زیادی لازم است تا دوران برزخ کنونی کوتاه گردد و همه خریداران دیروز نسخه فیزیکی فیلم ها به یکی از روش های ارزان و حلال تماشای فیلم در اینترنت تن بدهند.

سد بلند جام جم نشینان

تبلیغ سریال های اختصاصی سریال های نمایش خانگی در همه شبکه های تلویزیونی ایران از ابتدا تاکنون ممنوع بوده است. این تصمیم از زمانی گرفته شد که تلاش های مدیران ارشد صدا و سیما برای جلوگیری از تولید سریال در جایی غیر از تلویزیون به جایی نرسید و بخش خصوصی و دولت توانستند در برابر فشار جام جم نشینان مقاومت کنند. با این حال هر قدر کیفیت سریال ها در تراز بالایی قرار داشته باشد، نیازمند تبلیغ هستند تا بیشتر دیده شوند تا به همان نسبت راه بازگشت سرمایه و سودآوری برای آنان هموار شود. نگارنده به یاد دارد که در دوران مسئولیت خود که مقارن با عرضه نخستین سریال ها در نمایش خانگی بود، در استودیوهای رادیویی و تلویزیونی به عنوان مهمان، حق نام بردن از سریال ها را نداشت تا مبادا زبانم لال تبلیغ آنها بشود.! از این رو یکی از علل ناکامی اقتصادی سریال های شبکهُ مهجور ماندن آنها و بی اطلاعی عامه مردم از کم و کیف آنهاست. سریالی همانند «نهنگ آبی» ساخته تیم حرفه ای «جیرانی» – «ملکان»به رغم متوسط و میانه الحال بودن آنقدر پتانسیل دارد که اگر تبلیغ گسترده ای در باره آن صورت بگیرد، از وضعیت دلسرد کننده کنونی فاصله بگیرد و انگیزه عوامل سازنده را دوچندان کند و مانع از جدایی سوپر استارهایی مثل «لیلا حاتمی» از پروژه شود.

ارایه  خبر تیتروار تعداد سریال های ساخته شده و در حال تولید نمایش خانگی در برنامه «هفت» که نیمه شب به روی آنتن رفت، بازتاب گسترده ای طی هفته گذشته داشت ، بطوریکه بار دیگر موضوع کم و کیف تولیدات نمایش خانگی را به صفحه جراید و رسانه های مجازی کشاند. بنابراین می توان پیش بینی کرد که اطلاع رسانی مستمر و همراه با جزییات در باره محتوای اختصاصی این شبکه، چه آثار مثبتی را برجا گذارد و رونق را به شبکه برگرداند.

از سوی دیگر تلویزیون بعد از ابلاغیه رسمی ممنوعیت تولیدات سینمایی در شبکه های فارسی زبان ماهواره ای، حاضر شده است تا به تناسب میل و تشخیص خود تعداد قابل توجهی تیزر رایگان فیلم های سینمایی را پخش کند اما همین رسانه سریال را فرزند سرراهی محسوب کرده و آن را به رسمیت نمی شناسد. البته این رسانه هر جا که موجی علیه کیفیت و یا حاشیه های یک سریال ایجاد شده است، در برنامه های خبری با آن همراهی کرده و به بسامد آن شدت بخشیده است.

برادران ناتنی صنعت تصویر

بر اساس آنچه گفته شد شاید نیاز به تکرار نباشد که در مجموعه حاکمیت وحدت نظر و رویه در مورد نظارت و حمایت از تولید محتوا در صنعت تصویر وجود ندارد و کسب و کارهای تازه ای که تحت عنوان VOD و UGC راه افتاده اند، با استیصال و درماندگی شاهد اختلاف نظر و کشمکش بین دولت و صدا و سیما هستند. طرح اداره سازمان صدا و سیما که در آن تعریفی از صوت و تصویر فراگیروغیرفراگیر ولو ناقص ارائه شده بود، می توانست مناقشه حقوقی بین دولت و رسانه ملی را تا حد زیادی از بین ببرد و فعالان بخش خصوصی هم تکلیف خود را بدانند اما با فشارهای بیرونی برای چندمین بار طی یک دهه گذشته از ورود طرح مصوب کمیسیون فرهنگی به صحن علنی مجلس جلوگیری به عمل آمد تا رسانه ملی باز هم بدون قانون جامع و بروز، به فعالیت های پردامنه خود ادامه دهد. یادآور می شود مشروعیت و مستندات قانونی فعالیت صدا و سیما بر اساس «قانون خط مشی کلی و اصول برنامه های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران» و اساسنامه متکی برآن( مصوبه دهه شصت )می باشد.

همگرایی دولت بخوانید سازمان امور سینمایی و صدا و سیما می تواند ظرفیت های تولید محتوا را افزایش دهد و در غیاب تلویزیون های خصوصی زمینه جذب و مشارکت بخش خصوصی و غیردولتی در تولید محتوا را فراهم سازد. در واقعیت اغلب سرویس های صوت و تصویر فراگیر تحت نظارت رسانه ملی تلاشی برای تولید و سرمایه گذاری در ساخت فیلم و سریال نکرده اند و فقط دو برند تحت نظارت دولت یعنی «نماوا» و «فیلیمو» توانسته اند سرمایه قابل توجهی را به پروژه های سینمایی و سریالی تحت عنوان خرید رایت و یا مشارکت در تولید تزریق کنند. در سایه همگرایی دو نهاد متولی صنعت تصویر می توان وضعیتی را شاهد بود که تولید کنندگان محتواهای اختصاصی امکان فروش محصولاتشان به تلویزیون را نیز داشته باشند و بر درآمد حاصل ازآن حساب ویژه ای بازکنند. در اینصورت ضوابط پخش و ممیزی نیز از حالت دوگانه فعلی خارج می شود و شکاف و فاصله موجود بین تولیدات تلویزیونی و تولیدات خارج از آن سازمان کمتر می شود و بهانه از دست تلویزیون برای نخریدن حقوق تلویزیونی محصولات سینمایی و نمایش خانگی به دلیل عدم رعایت ضوابط مربوط به حجاب و پوشش خارج می شود.

یک سوزن به خود

در کنار همه عوامل پیش گفته که استراتژی های فروش را با چالش روبرو می کند، نباید از کیفیت نازل بعضی از تولیدات اختصاصی شبکه به راحتی گذشت. کیفیت سریال های شبکه باید به گونه ای باشد که مخاطب در شرایط دشوار اقتصادی کنونی با رضا و رغبت برای تماشای محصول هزینه کند و از استاندارد بودن آن اطمینان حاصل کند. تکلیف کارگردانان خوشنامی مثل «حسن فتحی»، «سیروس مقدم»،«حسین لطیفی»،«داود میرباقری» و «مهران مدیری» از قبل روشن است اما مردم در مورد سایر مدعیان حق دارند که قدری احتیاط به خرج دهند و با دیده شک و تردید به تولیدات آنها نگاه کنند. بسیاری از مخاطبانی که از ناتمام ماندن بعضی از سریال های نمایش خانگی رنجیده خاطر هستند، به این نتیجه رسیده اند که بعد از اتمام عرضه یک محصول و ارزیابی بازخوردهای آن در صدد تهیه یکجا و تماشای آن برآیند. برای این عده زیان معنوی و نادیده انگاشتن حقوق مخاطب بیش از هزینه  مادی که صرف خرید محصول کرده اند، اهمیت دارد و معتقدند حتی تنبیه انضباطی مقصران از سوی مراجع نظارتی، جبران کننده حق و حقوق  ضایع شده آنها نیست. این آزردگی در مورد دو سریال ناتمام اخیر شبکه نمایش خانگی به نام های«احضار» ساخته «رامین عباسی زاده» و «رقص روی شیشه» به کارگردانی« مهدی گلستانه» که این آخری پایانی سرهم بندی شده و غیردراماتیک داشت و از اواسط  سریال بعضی از شخصیت های آن یکباره از صحنه داستان به دلیل اختلافات و مسائل مالی حذف شدند، بسیار جدی است. شاید عذرخواهی رسمی عوامل سازنده و حتی مرجع نظارتی از بینندگان این سریال ها تا حدی بتواند از شدت دلخوری و گلایه  آنها کم کند و پاسداشت حقوق قابل احترام مخاطبان را به یاد آنها بیاورد.

.