سعید رجبی فروتندر این پست کوشیده‌ام تا اصالت و اعتبار یادداشت منتشر شده از سوی یک روزنامه‌نگار سینمایی را به دلیل فقدان مستندات لازم مورد نقد قرار دهم. نویسنده مدعی است در دولت گذشته قانون الزام اولین نمایش فیلم‌های سینمایی در داخل کشور نقض شده بود و به این خاطر تهیه‌کنندگان فیلم «برادران لیلا» فیلم را قبل از نمایش در ایران به یک جشنواره خارجی ارسال کردند.
ضعف ما در روزنامه‌نگاری تحقیقی سبب می‌شود گاه مفروضاتی را که سند و پشتوانه‌ای ندارند، مبنای داوری و تحلیل قرار دهیم. روزنامه‌نگار در یادداشت خود ادعایی را مطرح می‌کند اما مستنداتی برای آن ارائه نمی‌کند. روزنامه‌نگار اگر در راستای مقاصد و سوگیری سیاسی روزنامه متبوع خود نیز مطلبی را می‌نویسد باید شواهد و قرائن متقن و قابل قبولی برای تأیید و صحت ادعای خود مطرح کند تا خواننده با او همدلی کند.
به نمونه زیر توجه کنید: « سعید روستایی به همراه تهیه‌کننده فیلمش، با تخطی از قوانین وزارت ارشاد، بدون اجازه وزارتخانه فیلمش را به جشنواره‌ای خارجی فرستاده است. او البته در آن مقطع زمانی به‌خصوص، رفتار چندان عجیبی انجام نداد چون این قانون که اولین نمایش هر فیلم ایرانی لزوما باید در ایران باشد، به‌طور عمدی در دولت حسن روحانی متروک شد و این یک دوپینگ آشکار به سینمای جشنواره‌پسند ایران بود. اعتراض‌ها به نادیده گرفته شدن عمدی این قانون در زمان روی کار بودن دولت حسن روحانی هم در جریان بود اما خود اعتراض‌ها هم نادیده گرفته می‌شد و در دولت جدید، به این اعتراض‌ها توجه شد.»(منبع)
در متن نویسنده چند گزاره به چشم می‌خورد:
۱.قانونی وجود داشت که اولین نمایش هر فیلمی ابتدا باید در داخل کشور انجام شود.
۲.مدیران سینمایی دولت گذشته عامدانه این قانون را زیرپاگذاشته و باعث متروک شدن آن شدند.
۳.اعتراضاتی به این اقدام غیرقانونی صورت گرفت اما نادیده شد.
۴.در دولت جدید به این اعتراض‌ها توجه شد.
نقد یادداشت:
در آیین‌نامه نظارت بر نمایش فیلم مصوب هیات وزیران با اصلاحات در سال ۱۳۸۴ و دستورالعمل اجرایی این آیین‌نامه در سال ۱۴۰۰ اشاره‌ای به چنین مطلبی نشده است و تنها چیزی که مورد تصریح قرار گرفته است، لزوم داشتن پروانه نمایش برای هرگونه فیلم در داخل و خارج است.
بدیهی است زمانی که در خصوص مدعای نویسنده قانونی وجود ندارد، نقض آن توسط مدیران وقت و اصطلاحاً ترک فعل منتفی و ادعا بی‌اساس است.
در تاریخ اخبار و تحولات سینمایی به اعتراضاتی در خصوص بی‌اعتنایی به قانون وجوب اولین نمایش فیلم در داخل برنمی‌خوریم. در دولت جدید پرونده‌ای در این زمینه گشوده نشد تا به اعتراضات رسیدگی کنند.
سعید روستایی و همه سینماگران طبق قوانین جاری می‌توانستند و می‌توانند با دریافت پروانه نمایش (خارج از کشور)، فیلم خود را در هر جشنواره و کشوری که ممنوعیتی برای ارتباط با آن اعلام نشده است، شرکت دهند تا به نمایش درآید. تهیه‌کنندگان مجبور نیستند فیلم خود را ابتدا در جشنواره‌های داخلی و یا اکران عمومی و آنلاین در ایران به نمایش درآورند و سپس تصمیم به شرکت در جشنواره‌های جهانی بگیرند.
اشتباه نویسنده چیست؟
احتمال داده می‌شود منظور نویسنده یادداشت از لزوم نمایش اول فیلم در ایران، مقررات حاکم بر جشنواره فیلم فجر باشد که از ابتدا تاکنون و تقریباً در تمام ادوار بر این اصل تأکید شده است که فیلم‌های متقاضی نباید پیشتر در هیچ جشنواره داخلی و خارجی شرکت کرده باشند. اما جالب است که همین جشنواره فیلم‌های بلند ایرانی شرکت‌کننده در جشنواره بین‌المللی کودک و نوجوانان اصفهان، فیلم کوتاه تهران و مستند حقیقت را مستثنی کرده و پذیرای آنها در بخش رقابتی جشنواره بوده است.! این قاعده برای فیلم‌های خارجی داوطلب شرکت در بخش بین‌الملل جشنواره فجر نیز رعایت نمی‌شود.
در دوره سی‌ونهم جشنواره فیلم فجر رعایت قاعده نمایش اول فیلم‌های ایرانی در جشنواره که اصطلاحاً از آن به پریمیر یاد می‌شود، با تردید مواجه شد. زیرا به دلیل همه گیری کرونا و نمایش معدودی از فیلم‌ها در چند جشنواره جهانی بدون تماشاگر ضروری بود که دبیرخانه جشنواره از خود انعطاف نشان دهد. سازندگان فیلم‌های تی‌تی، جنایت موجه، مجبوریم و چند فیلم دیگر در آن سال حضور در جشنواره را حق خود می‌دانستند که در نهایت تی‌تی به بخش مسابقه راه یافت اما از داوری در بخش‌های بهترین فیلم و بهترین کارگردانی بیرون ماند. با این حال بعید نیست در موارد استثنایی دبیران ادوار جشنواره فیلم فجر به تشخیص خود و یا صوابدید شورای سیاست‌گذاری جشنواره بر روی پریمیر اصرار نورزیده و مانع از حضور فیلم‌های ارزشمند در جشنواره نشده باشند.
موضوع جالب توجه این است که برخی از جشنواره‌های معتبر جهانی، نمایش فیلم‌های ایرانی در جشنواره ملی فجر را مانعی برای پذیرش آنها قلمداد نمی‌کنند. به عنوان مثال جشنواره فیلم ونیز «خورشید» ساخته مجیدمجیدی و «متری شش و نیم» به کارگردانی سعید روستایی را به رغم حضور در جشنواره فیلم فجر پذیرفت.!
پیشنیه پریمیر در جشنواره‌های سینمایی
پریمیر به اولین اجرا و نمایش یک اثر هنری مثل اپرا، موسیقی و فیلم گفته می‌شود. پریمیر همانند رایت و حقوق یک محصول می‌تواند جهانی،قاره‌ای، منطقه‌ای و یک محدوده مشخص جغرافیایی باشد. «جشنواره‌های فیلم در جهت جلب توجه حامیان مالی، رسانه‌ها، مردم و دست اندرکاران سینما برای پریمیر فیلم‌ها و به ویژه پریمیر جهانی و بین‌المللی فیلم‌های انتخابی اهمیت بسیاری قائل‌اند. نهاد بین‌المللی فیاپف (فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های تهیه‌کنندگان سینما) از سال ۱۹۳۳ آغاز به کار کرد و یکی از مهم‌ترین و بلکه شناخته‌شده‌ترین فعالیت‌های آن به رسمیت شناختن جشنواره‌های بین‌المللی فیلم و تنظیم مقررات این رویدادهاست.!(اطبایی،محمد،۱۳۹۹، ایسنا) خانه سینِما در سال ۲۰۰۵ میلادی به عضویت فیاپف در آمد. این فدراسیون در سال ۱۴۰۰ جشنواره جهانی فیلم فجر را در زمره جشنواره‌های مورد تأیید خود قرار داد. به این ترتیب جمهوری اسلامی ایران در زمره ۲۹ کشوری قرار گرفت که تا آن زمان تاییدیه فیاپف را برای جشنواره جهانی خود کسب کرد.
با این حال به تشخیص رئیس سازمان سینمایی در دولت سیزدهم بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر مجدداً به حالت سابق برگشت و جشنواره جهانی فیلم فجر در دوسال گذشته بصورت مستقل و در چارچوب ضوابط فیاپف برگزار نشد.
«جالب است، بدانید که این بند پریمیر از مقررات فیاپف هم از طرف تمامی ۱۵ جشنواره الف جهانی رعایت نمی‌شود و جشنواره‌هایی مانند قاهره یا جشنواره فیلم هند در گوآ به نمایش فیلم‌های پیشتر انتخاب شده در دیگر جشنواره‌های الف هم می‌پردازند»(اطبایی، محمد، همان منبع)
جمعبندی
با فرض اینکه اشاره نویسنده به مقررات جشنواره فیلم فجر بوده است، با این حال فیلم «برادران لیلا» قبل از تکمیل فرم شرکت در جشنواره فیلم فجر منعی برای شرکت در جشنواره فیلم کن و یا جشنواره‌های مشابه را نداشت و فقط ممکن بود از فهرست فیلم‌های بخش مسابقه فجر خارج شود. همانطور که گفته شد، اصرار بر رعایت پریمیر فیلم‌های داوطلب شرکت در جشنواره‌های سینمایی داخل کشور و یا انعطاف در برابر آن یک امر اقتضایی است و به تشخیص دبیر جشنواره و شورای سیاست‌گذاری آن مربوط می‌شود. مقررات جشنواره‌های سینمایی را که ممکن است در هر دوره ویرایش و اصلاح شوند، نباید با قانون و مقررات لازم‌الاجرای حکمرانی در سینِما یکسان دانست.
بنابراین کشاندن پای دولت‌ها به نحوه برگزاری جشنواره‌های سینمایی و متهم کردن و یا ستایش مدیران آنها صرفا می‌بایست در چارچوب مقررات جشنواره‌ها و اقتضائات دوره‌های زمانی آنها مورد توجه قرار گیرد و در دام اشتباه و مغالطه قوانین و دستورالعمل‌های رسمی و دیوانی با مقررات سیال جشنواره‌های سینمایی نیفتاد.
اضافه کردن نظر