مخاطب این کلام چه کسانی بودند؟

نقطه عطف اتفاقات هفته گذشته را بی تردید باید سخنان رییس دولت یازدهم حجت الاسلام روحانی با جمعی از اهالی فرهنگ و هنر دانست.

اگر در روز نخست هفته چشم ها به مجموعه طنز شوخی کردم روشن شد، آخرین روز کاری هفته را با تاکید رییس جمهور در باره ضرورت اعتماد به هنرمندان و دوری از نگرش امنیتی به محصولات هنرمندان داخل کشور، به پایان رساندیم. در اهمیت صحبت های رییس جمهور همین بس که اغلب بخش های آن با ابراز احساسات حضار روبرو شد و سرها به علامت تصدیق آنچه بر زبان ایشان جاری می شد، به حرکت درمی آمد. بررسی مفاد سخنان رییس محترم جمهور نشان داد که وی نظیر این بیانات را در مناظره ها و تریبون های مجلس نیز پیش از این گفته بود ولی گویی تکرار آنها در جمع صاحبان هنر و اندیشه ابعاد تازه ای در برداشت.

یکروز قبل از اینکه رییس جمهور پا بر صحنه تالار وحدت بگذارد، وزیر فرهنگ او از حدود یکصد نماینده مجلس شورای اسلامی کارت زرد دریافت کرده بود. به همین خاطر دکتر روحانی به جد و شوخی دوبار از کلمات کارت زرد استفاده کرد و سبب خنده حضار  شد. تحلیل فحوای سخنان رییس جمهور گویای تبیین روشن و بی ابهام تلقی و دیدگاه های دولت او در باره هنر و هنرمند بود. وی بر این موضع پای فشرد که علیرغم خط و نشان های مخالفان؛ بر تامین آزادی فضا برای خلق آثار هنری مصر هست و اعتقادی به خط و خط کشی بین هنرمندان ندارد. به نظرم در این بخش از سخنان ایشان می توان همانند منتقدان سخنان رییس جمهور مناقشه نکرد و تصور کرد که ارج و منزلت هنرمندان و ادبا  نزد رییس جمهور عیناً یکسان نیست؛ چرا که وی در بخش دیگری از اظهاراتش بر ضرورت حمایت دولت  از آفرینش های جهت دار و ارزشمند تاکید کرد. پر واضح است که خالق چنین آثاری باید پرورش یافته در متن ارزش ها و نگرش های دینی و اعتقادی باشد و دل در گروی آرمان های اصیل انقلاب اسلامی داشته باشد. به قول شاعر؛ ذات نایافته از هستی بخش   کی تواند که بود هستی بخش.

 به اعتقاد من ترکیب متنوع مهمانان به روشنی گویای تشکیل اجتماعی بر اساس مولفه ها و علائق مشترک همه هنرمندان و نویسندگان فارغ از جهت گیری های و سلائق سیاسی بود.

بی تردید اگر دولتمردان به دنبال عملیاتی کردن توصیه هایی مطرح شده از سوی رییس دولت یازدهم باشند، تجدید نظر در ساز و کار ممیزی و روز آمد کردن آن اهمیت زیادی دارد. ممکن است عده ای با شنیدن سخنان رییس محترم جمهور به اشتباه تصور کنند که کار ممیزی توسط کارکنان دستگاه های اجرایی مسئول صورت می گیرد، در حالیکه از گذشته تا حال این امر با عضویت جمعی از هنرمندان، کارشناسان و در یک کلام افراد خبره در شوراهای بازبینی انجام می شود. به همین خاطر بهره گیری بیشتر از اهالی فرهنگ و هنر در دوایر و شوراهای نظارتی کمک زیادی به جلب اعتماد هنرمندان و نویسندگان خواهد کرد.

در شرایطی که صاحب اثری با نظرات اصلاحی و یا اعلام نظر شورای نظارتی موافقت ندارد، می توان مرجع عالیه ای را با حضور فرهیختگان در رشته های خاص برای تقاضای رسیدگی مجدد نویسندگان و سایر هنرمندان حسب مورد، تشکیل داد. قبض و بسط سیاست های نظارتی به فراخور رویکرد دولت های مستقر، شدت و ضعف داشته است. پیچیدگی این امر زمانی بیشتر می شود که همه دولت ها منتخب اکثریت مردم بوده اند و مشروعیت تدابیر و اقدامات خود را منتسب به مردمی دانسته اند که برآمده از آنها بوده اند. به این اعتبار دولت جناب روحانی امتیاز ویژه ای نسبت به دولت های پیش از خود ندارد. مهم آن است که نظام ارزشیابی هتری و ادبی به گونه ای استقرار یابد که در رهگذر تغییر دولت ها کمترین آسیب را به هنرمندان و آفرینش های آنها وارد آورد.

در همین هفته بود که خبر حذف سلیقه ای بخشی از مجموعه “شوخی کردم” قبل از اینکه در معرض دید و قضاوت همگانی قرار گیرد، علنی شد. جای پرسش است که فرد یا افرادی که تصمیم به انجام چنین کاری گرفته اند، در تشخیص خود ره به خطا نپیموده اند؟ پیش داوری هایی که در این زمینه صورت می گیرد و نگارنده نیز در مسولیت های نظارتی خود از آنها مصون نبوده است، تا چه حد برگرفته از روحیه احتیاط کاری و سلایق شخصی آدمهاست و به چه میزان از گروه های فشار و دستگاه های نظارتی خارج از سازمان متاثر است؟ به یاد دارم که رادیو جوان در دوران طلایی خود – مدیریت گیل آبادی- در برنامه عصر گاهی آیتمی به بازتاب اتفاقات مجلس شورای اسلامی اختصاص داده بود. نحوه اجرای این بخش جذابیت دو چندانی به برنامه بخشیده  و شنوندگان زیادی را به خود جلب کرده بود. قابل پیش بینی بود که دیر یا زود فیتیله برنامه پایین کشیده شود و یا بکل خاموش شود که شد. ! در این مورد خاص هم می شد قبل از تصمیم به حذف اپیزود مجلسیان، استمزاجی از شخصیت های بصیر و فهیم صورت می گرفت و یا با اجازه اتنشار آن، تصمیم نهایی را به پس از رصد واکنش های احتمالی موکول کرد.

متاسفانه از گذشته تا حال حضور مدیران و یا عضویت کارشناسان تلویزیونی در مصادر نظارتی و بازبینی سازمان سینمایی سبب توسعه خطوط قرمز در امر صدور مجوز شده است و مادام که چنین شخصیت های قابل احترامی در مراجع یاد شده در اکثریت بوده و یا رای و نظر نافذی داشته باشند، شاهد برخوردهایی از این دست بوده و تغییر و تحول دولت ها نیز تاثیری محسوسی بر آن نخواهد گذارد.