روش کمپانی آمازون در ایران قابل اجراست؟

این یادداشت چگونگی برآورد و سنجش اقبال مخاطبان به سریال های نمایش خانگی در ایران و آمریکا را بررسی کرده است.

عرضه همزمان دو سریال تازه در شبکه نمایش خانگی بار دیگر این دل نگرانی را بوجود آورده است که آیا تضمینی برای عرضه کامل آنها وجود دارد یا خیر؟ انتشار خبر توقف یک ماهه تصویر برداری سریال عشق ممنوع نیست از زبان یکی از بازیگران مجموعه، به این بدبینی دامن زد که سرمایه گذاران و تیم تولید سریال های خانگی هنوز تکلیف شان با خودشان روشن نیست و در مقابل از مردم توقع دارند، نسخه اصلی محصول آنها را خریداری کنند. ضربه عاطفی ناشی از ناتمام ماندن قهوه تلخ و پس از آن بی نظمی در پخش مجموعه قلب یخی، باعث شده است تا مخاطبان شبکه با عینک بی اعتمادی به سریال های تولیدی نگاه کنند. مخاطبانی که حالا خوب می دانند، فاصله زیادی بین تولید و پخش قسمت های مختلف سریال ها وجود  ندارد و هر آن ممکن است در روند تولید و پخش آنها خللی رخ دهد.

جدا از نمایش خانگی، تلویزیون هم به این عارضه از گذشته تا حال دچار بوده است، توقف ادامه نمایش سریال سرزمین کهن و تعطیلی تولید مجموعه اتاق عمل، فقط دو نمونه تازه در کارنامه تولیدات تلویزیونی به شمار می روند.

برگردیم به موضوع سریال سازی در نمایش خانگی که بر خلاف تلویزیون حکومتی ایران، به مدد سرمایه بخش خصوصی و ریسک بالایی که سرمایه گذاری در این عرصه دارد، پنج سالی است به یک پدیده رسانه ای بدل شده است. اشخاص و نهادهای سرمایه گذار برای تولید مجموعه های نمایشی حق دارند همانند سایر زمینه های تجاری، به نرخ بازگشت سرمایه خود فکر کرده و سود معقولی را برای سرمایه هزینه شده، پیش بینی و منظور کنند. درست که عوامل هنری بویژه کارگردانان مطرح و نامی؛ با انگیزه های مختلفی به سوی نمایش خانگی می آیند و می خواهند در کنار قیودات و ممیزی های سخت گیرانه تلویزیون، ایده هایشان را آزادانه تر به تصویر کشند، اما سرمایه گذاران منطق مالی و محاسباتی خویش را دارند و جدا از علائق فرهنگی، هر اقدامی را برای دور شدن از ضرر و زیان مالی انجام می دهند. در کشورهای غربی شبکه های تلویزیونی و اینترنتی معمولاً هنگامی ادامه ساخت سریال را اقتصادی می دانند که از فصل اول آن استقبال لازم به عمل آمده باشد و بخش مالی و بازرگانی شبکه، بازخورد مناسب را نه با تصور و توهم بلکه با واریز درآمدهای مشخص و شاخص ها و  نماگرهای متعارف، در حساب های بانکی شبکه مشاهده کنند.

در بین شبکه های آمریکایی کمپانی آمازون اقدام منحصر به فردی را مد نظر قرار داده است، به نقل از هالیوود ریپورتر؛ آمازون پیش از پخش و نمایش فصل اول سریال، یک فیلم ۹۰ دقیقه ای را بر اساس قصه کامل فصل اول تولید و در معرض دید مخاطبان قرار می دهد. بدیهی است روایت قصه و تدوین آن به گونه ای هوشمندانه و خلاقه ارائه می شود تا بینندگان -از جمله منتقدان معتبر- تصور روشنی از فصل اول سریال داشته باشند و در صورت تمایل با پرداخت هزینه اشتراک از حساب کاربری خود، پیام لازم را به مدیران شبکه و تیم تولید سریال برای ادامه تولید آن اعلام کنند. کمپانی آمازون با این اقدام از ساخت سریال در فصل اول(در ۱۳ قسمت )ابتدائاً خودداری می کند تا اگر نتیجه سنجش بازخورد منفی بود، ضمن جلوگیری از هدر رفت سرمایه و اتلاف وقت بینندگان، منابع مالی خود را صرف پروژه های دیگری کند. شاید همین تدابیر و ملاحظات است که باعث شده است آمازون در فهرست برندگان جایزه از جشنواره ها و رقابت های معتبر تلویزیونی باشد.

” آمازون در گلدن گلوب ۲۰۱۵ برنده دو جایزه (کره طلایی) برای سریال Trans parent شد. گلدن گلاب از سوی اتحادیه روزنامه نگاران خارجی هالیوود در دو بخش سینما و تلویزیون اهدا می شود.”(زیاری، ضمیمه قاب کوچک جام جم به نقل از هالیوود ریپورتر: ۴/۱۱/۹۳)

در ایران شیوه ای که آمازون بدان پایبند است، جوابگو نیست. زیرا منتقدان معتبری نداریم که چشم و گوش مردم و مخاطبان به اظهار نظر و داوری آنها دوخته شده باشد و اصولاً ساخت اجتماعی و فرهنگی ما با آمریکا متفاوت است. تقریباً اکثر قریب به اتفاق منتقدان فیلم های مسعود ده نمکی را نازل و بی کیفیت می دانند اما این نوع واکنش ها سبب نشد تا از فروش فیلم های ده نمکی در گیشه ها کاسته شود.! همچنین نقض کپی رایت آثار داخلی مانع از آن می شود تا صرفاً نسخه های اصلی به فروش رفته ملاک استقبال یا عدم استقبال مخاطبان قرار گیرد؛ ای بسا هزاران نفر بدون خرید فیلم یا سریالی آن را ببینند و از آن لذت ببرند.!

مضافاً که تماشای نسخه ۹۰ دقیقه ای از فصل اول یک سریال با فرض رضایت بیننده، ممکن است سبب شود تا وی قید تماشای نسخه کامل سریال را بزند و در وی این حس تقویت شود که وقتی فشرده یک سریال را دیده دیگر لزومی به دیدن نسخه کامل آن نیست. این سری از بینندگان در تلویزیون کشورمان سریال های زیادی را دیده اند که بعد از اتمام پخش آنها، تهیه کننده خلاصه ای از سریال را در قالب یک تله فیلم بارها به روی آنتن فرستاده است. در اینگونه مواقع بینندگانی احساس می کنند تفاوت نسخه خلاصه (تله فیلم) با سریال در آن است که تیم سازنده در نسخه سریالی داستان، آب بسته و وقت مردم را هدر داده است.!

بنابراین تهیه و تولید نسخه خلاصه فصل اول سریال(تله فیلم ۹۰ دقیقه ای) نمی تواند کمک زیادی به سرمایه گذاران کند و آنها را در تصمیم گیری یاری رساند. به همین خاطر سریال سازان برای نمایش خانگی چاره ای جز آن ندارند که داستان و روابطی را بیافرینند که از اساس با سریال های تلویزیونی و ممیزی حاکم بر آن (از جمله لباس و گریم) متفاوت باشد تا در مخاطبان ایجاد انگیزه کند و از سوی دیگر به دلیل کیفیت هنری و ترکیب تیم بازیگران جذاب جلوه کند و سبب جذب حامیان مالی گردد.

و سرانجام این واقعیت تلخ را نباید از یاد برد که به دلیل آزادی عمل کپی کاران و سارقان اینترنتی، درآمد حاصل از فروش نسخه اصلی فقط درصدی از سرمایه مصروف شده را برمی گرداند. اولویت مسئولان امر هم که فعلاً رعایت منافع و مصالح همتایان خارجی سرمایه گذاران ایرانی است.!