سعید رجبی فروتنروزنامه اعتماد-در روزهایی که همچنان اکران فیلم‌های سینمایی یکی از مهم‌ترین معضلات است و یافتن سالن نمایش‌دهنده آثار به دردسری جدی برای تماشاگران تبدیل شده است، شبکه نمایش خانگی به دور از حواشی موجود در زمینه ساخت فیلم سینمایی و اکران، مسیر خود را ادامه می‌دهد و به عرصه‌یی پردرآمد و کم‌هزینه تبدیل شده است.فیلم‌هایی برای عرضه در این شبکه تولید می‌شود، مجموعه‌هایی در دست تولید است و مخاطب به سادگی امکان دسترسی به کارها را دارد و همه چیز ساده‌تر از آن است که با پروسه رفتن به سالن سینما و یافتن فیلم مورد علاقه و خرید بلیت سینما قابل مقایسه باشد.در فاصله‌یی کوتاه از اکران عمومی، فیلم‌ها به شبکه نمایش خانگی می‌آیند و فیلم‌هایی اکران‌نشده این بازار را به اجبار یا به سادگی ترجیح می‌دهند و فیلم‌هایی مشخصا برای عرضه در این شبکه تولید می‌شوند. هرچند این روزها «کلاه قرمزی و بچه ننه» به خوبی می‌فروشد و به بازار اکران عمومی رونق داده، اما این نوری است در تمامی تاریکی اکران سال ۱۳۹۱ و همچنان شبکه نمایش خانگی هم برای مخاطب در دسترس‌تر است و هم گردش مالی بهتری دارد.نگاهی به روندی که شبکه نمایش خانگی در این سال‌ها طی کرده است، نشان می‌دهد چطور این عرصه که مدت‌ها در حاشیه سینما بود، به متن آمد و به جای کمک به سینما به رقیبی جدی برای اکران تبدیل شد.دیدن پوستر فیلم‌ها در مقابل سوپرمارکت‌ها این روزها به یکی از عادت‌های تصویری مردمان شهر تهران تبدیل شده است. فیلم‌های سینمایی در فاصله اندکی از اکران وارد شبکه نمایش خانگی می‌شوند تا بتوانند از این طریق هم گروه دیگری از تماشاگران را جذب کنند و اتفاقا این راهکار موجب شده شبکه نمایش خانگی و عرضه فیلم به این شکل جدی گرفته شود. در حالی که بخش عمده‌یی از تولیدات یک ساله سینمای ایران برای رسیدن به مرحله اکران عمومی با مشکلات بسیاری مواجه می‌شوند و گاه از رسیدن به مرحله نمایش عمومی باز می‌مانند، شبکه نمایش خانگی که تا مدت‌ها فقط عرصه‌یی برای ارائه فیلم‌های به نمایش درآمده، آن هم با یکی دو سال فاصله از اکران بوده حالا شکلی جدی‌تر به خود گرفته و تبدیل به فضایی شده که ارتباط میان فیلم‌ها و مخاطبان را فراهم می‌کند. تغییر شکل و جایگاه شبکه نمایش خانگی معلول بروز برخی اتفاقات در سینماست که از جمله آن می‌توان به مشکل قدیمی طولانی شدن مسیر فیلم‌ها برای رسیدن به اکران و نبود فضا برای نمایش برخی آثار و خطر جدی عرضه نسخه قاچاق فیلم‌ها اشاره کرد. مسوولان سینمایی برای حل این دو مشکل تصمیم گرفتند از فضای موجود در شبکه نمایش خانگی استفاده‌یی بهینه کنند و در این جهت به راه‌حل عرضه فیلم‌ها در شبکه نمایش خانگی با فاصله کمی از اکران، و در بعضی موارد عرضه مستقیم فیلم‌ها بدون اکران در شبکه نمایش خانگی و تولید برخی فیلم‌ها برای ارائه در این شبکه رسیدند. هرچند اتخاذ این راهکار با آسیب‌هایی نیز مواجه شده، که مهم‌ترین آن در زمینه عرضه فیلم‌های بلند سینمایی اکران‌نشده در شبکه نمایش خانگی مشاهده می‌شود و همین مساله تردید‌هایی را درباره درست بودن این راهکار به وجود آورده است.
پایان کابوس
بهار سال ۱۳۸۶ یکی از کابوس‌های جدی سینماگران شکل گرفت. در حالی که «اخراجی‌ها» در سالن‌های سینما روی پرده بود و اتفاقا خوب می‌فروخت، نسخه‌یی از فیلم به صورت غیرمجاز در کوچه و خیابان‌ها به فروش می‌رفت و به این شکل تماشاگرانی که فروشی رکوردشکن را برای این فیلم رقم می‌زدند، ترجیح دادند سالن‌های سینما را ترک کنند و با خریداری نسخه قاچاق در خانه به تماشای این فیلم بنشینند و به این شکل سیر صعودی فروش فیلم متوقف شد و به ناچار از پرده پایین آمد. تکرار این اتفاق درباره فیلم‌های دیگری که در بهار و اوایل تابستان آن سال روی پرده رفتند، سینماگران و مدیران را بر آن داشت به فکر چاره‌یی اساسی باشند تا در مقابل این جریان که می‌رفت سینمای ایران را از حرکت نگه دارد، بایستد. علاوه بر اقداماتی که از سوی نیروی انتظامی صورت گرفت و همگی حرکت‌هایی برای مداوای بیماری بودند، سینماگران تصمیم گرفتند حرکتی هم برای پیشگیری انجام دهند. عرضه فیلم‌ها در شبکه نمایش خانگی با قیمتی نسبتا ارزان‌تر از گذشته، و با فاصله‌یی اندک از اکران از جمله این راهکارها بوده که اتفاقا نتیجه‌بخش هم بوده و با استقبال گسترده مخاطبان مواجه شده است. از جمله نمونه‌های موفق عرضه فیلم در شبکه نمایش خانگی در فاصله‌یی کوتاه از اکران می‌توان به «اخراجی‌ها و ۲» اشاره کرد که فروش خوبی داشتند. برای مقطعی پس از تغییر شکل عرضه فیلم‌های ایرانی در شبکه نمایش خانگی و کم کردن فاصله اکران و فروش نسخه‌های خانگی، بازار غیرقانونی فروش فیلم‌های ایرانی از بین رفته است. به این ترتیب دیگر در کنار خیابان‌ها صحنه‌هایی مانند فروش CD و DVD فیلم‌هایی که پوستر آنها چند متر آن طرف‌تر روی سردر سینماست، مشاهده نمی‌شد. اما این وضعیت تغییر کرد و این روزها هر از گاهی مجموعه‌یی تشکیل شده از فیلم‌های سینمایی در یک پکیج ارائه می‌شود.در روزهایی که شکل عرضه فیلم‌ها به شبکه نمایش خانگی تغییر کرد، ابتدا مبلغ فروش رایت فیلم‌ها افزایش قابل توجهی یافت، اما این روزها وضعیت تغییر کرده است و فقط برخی فیلم‌ها امکان فروش رایت با قیمت بالا دارند.البته یکی از تدابیر تاثیرگذاری که در این میان اندیشیده شد، عرضه فیلم‌ها در فروشگاه‌های در دسترس مخاطبان بود و به این ترتیب فیلم‌ها در سوپرمارکت‌ها جای گرفتند تا مخاطبان برای تهیه فیلم‌ها مجبور به طی مسافتی طولانی نشوند و اتفاقا این اقدام در افزایش فروش فیلم‌ها تاثیر بسیار زیادی گذاشت.
اکران در تلویزیون‌های خانگی
روند صعودی ورود فیلم‌های ایرانی اکران نشده به شبکه نمایش خانگی می‌تواند ترکیب ناهمخوان این آثار و دلایل متفاوت هر یک از این فیلم‌ها برای ورود به این شبکه را مورد توجه قرار دهد. ورود فیلم‌های سینمایی ایرانی و خارجی به شبکه نمایش خانگی یکی از تمهیداتی است که در چند سال اخیر موجب شده علاقه‌مندانی که کمتر امکان سینما رفتن دارند، به دیدن نسخه با کیفیت فیلم‌های ایرانی ترغیب شوند. برخی از فیلم‌ها در این چند سال بدون اکران وارد شبکه نمایش خانگی شدند.در این میان تجدید دیدار علاقه‌مندان با فیلم‌های خاطره‌انگیز و تهیه آرشیوی از آثار ماندگار نیز از دیگر امتیازات ورود نسخه کامل و باکیفیت فیلم‌های ایرانی به شبکه نمایش خانگی است. فیلم‌هایی که هرچند تجربه تماشای آنها در قاب کوچک با اکران بر پرده نقره‌یی برابری نمی‌کند، اما آنچه اهمیت دارد نزدیک شدن به حس تجربه تماشای این آثار در سینماست. به علاوه ورود این آثار با مجوز رسمی به بازار می‌تواند قدمی کوچک برای حاکمیت قانون کپی رایت حداقل در محدوده فیلم‌های داخلی باشد. این وجه می‌تواند با از رونق انداختن بازار قاچاق فیلم‌های ایرانی، نوعی رفتار فرهنگی را میان مخاطبان جا بیندازد که پیامدهای آن در سال‌های آتی مشخص می‌شود. اما در کنار مواردی که از آنها به عنوان نقاط قوت و امتیاز ورود فیلم‌های ایرانی به شبکه نمایش خانگی نام برده شد، پدیده‌یی جدید در ورود این آثار به بازار خودنمایی می‌کند که جای بحث و تحلیل دارد. در این رویکرد جدید مدتی است فیلم‌های ایرانی که در جشنواره‌های داخلی یا نمایش‌های خصوصی اکران شده، اما به هر دلیلی امکان نمایش و اکران برای آنها پیش‌بینی نمی‌شود، راهی شبکه نمایش خانگی می‌شوند. در میان این آثار یک فیلم تاریخی عظیم، آثار سینمای مستقل، یک کمدی فانتزی و فیلمی سیاسی درباره جنگ عراق نیز به چشم می‌خورد که البته هر یک روندی متفاوت را برای ورود به شبکه نمایش خانگی طی کرده‌اند. نکته مهم بعد از ترکیب ناهمخوان آثاری که این مسیر را برای ارتباط با مخاطب انتخاب کرده‌اند، به دلایل احتمالی هر یک از این فیلم‌ها برای رسیدن به مقصد شبکه نمایش خانگی بازمی‌گردد. «چند روز بعد» دومین ساخته نیکی کریمی پس از «یک شب» است که سال ۸۵ در بیست و پنجمین جشنواره فجر به نمایش درآمد. این فیلم بر اساس فیلمنامه‌یی از شادمهر راستین اثری اجتماعی و برداشتی آزاد از کتاب «زن دوم» است که سیروس الوند فیلمی با همین نام بر اساس آن ساخت. جالب اینکه کریمی در هر دو فیلم نقش زن دوم را بازی کرد و این نکته می‌تواند با توجه به همین تفاوت سطح دو فیلم، تفاوت تفکر حاکم بر قصه و روابط را برجسته کند. ضمن اینکه کریمی در هر دو فیلم توانسته به فضای فیلمنامه و کارگردان اثر نزدیک شود. این فیلم مستقل که در ادامه «یک شب» به دغدغه‌های درونی و خاص یک زن روشنفکر در جامعه معاصر می‌پردازد، اثری به‌شدت شخصی است که با تکیه بر فیلمنامه‌یی مدرن شکل گرفته است؛ قصه‌یی که با مولفه‌هایی خاص تلاش می‌کند موقعیت انتخاب را در این زن درونگرا به گونه‌یی زیر پوستی به نمایش بگذارد و طبعا کارگردانی در رسیدن به این شکل ایده‌آل نقشی عمده دارد. «چند روز بعد» با حضور در جشنواره‌های جهانی و تلاش کریمی برای اکران این فیلم و «یک شب» همراه شد که هیچ کدام به نتیجه نرسید و در میان ناباوری این فیلم وارد شبکه نمایش خانگی شد. هر چند این فیلم از نظر نوع نگاه، جنس و سبک از آثار رایج و معمول سینما محسوب نمی‌شود و به سینمای مستقل و روشنفکرانه تعلق دارد، اما جای خالی آن در اکران سینماها حتی به صورت محدود و کوتاه‌مدت خالی است. در واقع این فیلم با ورود به شبکه نمایش خانگی همان مخاطب خاص خود را که با بازتاب‌های جشنواره‌یی و نقد و تحلیل‌های پس از آن می‌توانست در اختیار بگیرد، کنار گذاشت تا با ورود به شبکه نمایش خانگی تنها به بازگشت سرمایه بیندیشد. نخستین فیلم مونا زندی‌حقیقی نیز امکان اکران به دست نیاورد و بعد از تعیین چندین نوبت برای نمایش فیلم امکان نمایش به دست نیاورد و مستقیم وارد شبکه نمایش خانگی شد. «عصر جمعه» بدون اکران به شبکه نمایش خانگی آمد تا به این شکل پرونده اکران شدن و نشدن آن بسته شود. این فیلم در سال ۱۳۸۵ ساخته شد و رویا نونهالی و هانیه توسلی نقش‌های اصلی این فیلم را ایفا کردند.
فیلمسازی برای شبکه نمایش خانگی
این روزها بخشی از فیلم‌های موجود در شبکه نمایش خانگی را فیلم‌هایی تشکیل می‌دهند که یا اکران عمومی نشده‌اند و از طریق این رسانه امکان برقراری ارتباط با تماشاگر را به دست آورده‌اند یا فیلم‌هایی که مخصوصا برای عرضه در این قابل تولید شده‌اند. در مقطعی اعلام شد که ۱۲ فیلم سینمایی که امضای کارگردانی چون علیرضا داوودنژاد، جواد مزدآبادی، ابوالفضل جلیلی و محسن امیریوسفی پای آن دیده می‌شد، برای عرضه در شبکه نمایش خانگی تولید می‌شوند که البته برخی از اینها به ثمر رسید و برخی نه. نگاهی به تعدادی از فیلم‌هایی که وارد شبکه نمایش خانگی شده‌اند و برای عرضه در این شبکه تولید شده‌اند، می‌تواند رونق این بازار را نمایش دهد.
«پاتوق» به کارگردانی جواد مزدآبادی از جمله فیلم‌هایی است که در این قالب تولید و به شبکه نمایش خانگی عرضه شده است. این فیلم که محصول سال ۱۳۸۶ محسوب می‌شود، با در نظر گرفتن آنکه در تلویزیون پخش خواهد شد به صورت دیجیتالی تصویربرداری شده است. فروش این فیلم در شبکه نمایش خانگی براساس آمار به دست آمده از سوی موسسه رسانه‌های تصویری در ۲۰ هزار نسخه تولید شده که ۱۹ هزار نسخه آن به فروش رفته است. فرزاد موتمن فیلم «شب‌زده» را در سال ۱۳۸۶ برای ارائه در شبکه نمایش خانگی به تهیه‌کنندگی موسسه رسانه‌های تصویری ساخت. ۴۵ هزار نسخه از «شب‌زده» به بازار آمده که از این تعداد ۴۰ هزار نسخه به فروش رفته است. فرهاد علیزاده آهی که در مدت فعالیت خود به عنوان کارگردان بیش از سینما با تلویزیون همکاری داشته است و دو تله‌فیلم «منظومه آتش» و «راه نیرنگ» را برای تلویزیون ساخته، فیلم ۸۰ دقیقه‌یی «استخوان» را هم به تهیه‌کنندگی مشترک مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و موسسه رسانه‌های تصویری برای عرضه در شبکه نمایش خانگی ساخت. داستان فیلم درباره تاجر جوانی است که باید استخوان‌های پدربزرگش را جابه‌جا کند و این باعث می‌شود مشکلاتی برایش به وجود بیاید. در «استخوان» مهدی پاکدل، رحیم نوروزی، محرم زینال‌زاده، مرتضی ضرابی، مینا جعفرزاده، لیلی تقوی، رویا دعوتی، سیامک اطلسی و بهرام ابراهیمی بازی می‌کنند. «استخوان» در ۳۵ هزار نسخه وارد بازار شد که ۲۵ هزار نسخه آن فروخته شد. «ماه عسل» به کارگردانی شهاب عباسی دیگر فیلمی است که برای عرضه در شبکه نمایش خانگی تولید شده است. شهاب عباسی که سابقه همکاری با تلویزیون را داشته، فیلمنامه این کار را نوشته و حسین فاضل موسیقی آن را ساخته است. مدت زمان «ماه عسل» 93 دقیقه است. این فیلم کمدی تیراژ بالای ۱۰۰ هزار تایی داشت که ۹۳ هزار نسخه آن فروخته شد. «تعطیلات پردردسر» دیگر فیلم عباسی است که آن هم برای عرضه در شبکه نمایش خانگی تولید شده است. این فیلم هم مانند «ماه عسل» فضایی کمدی دارد و فیلمنامه آن را هم خود عباسی نوشته است. کمدی‌هایی را که عباسی برای ارائه در شبکه نمایش خانگی کارگردانی کرده، می‌توان در حد فیلم‌های تلویزیونی که به بهانه پخش در مناسبت‌ها تولید می‌شود، ارزیابی کرد. او قصه‌یی سرراست را روایت می‌کند و سعی می‌کند طنز را در سطحی‌ترین لایه فیلم قرار می‌دهد تا تماشاگر برای دریافت آن و خندیدن دچار مشکل نشود. این فیلم در ۷۰ هزار نسخه به بازار آمد که ۶۵ هزار نسخه آن فروخته شد. کد ۶۰۱
اضافه کردن نظر