نوستالژی نوار کوچک و نوار بزرگ

سال ۷۲ که عملاً ویدیو آزاد و مباح اعلام شد، شاید بسیاری از مردم نمی دانستند؛ نوار ویدیویی را که در دست دارند، پیش از این به عنوان نوار بزرگ یا "وی اچ اس" از آن یاد می شد و همتای کوچک آن یعنی نوار کوچک برای اهل فن نام "بتاماکس" را بر خود داشت.

تا قبل از آن تاریخ کم نبودند کسانی که با حمل و نقل یا خرید و فروش نوار ویدیو انگ مجرمیت را پذیرا می شدند و برای شخص قاضی نیز کوچکی یا بزرگی نوار مهم نبود.

وقتی اولین محموله رسمی "موسسه رسانه های تصویری" بر پیشخوان و قفسه "فروشگاه های عرضه محصولات فرهنگی" جاخوش کرد، مردمانی که دل از دستگاه پخش نوار کوچک نکنده بودند، ناگزیر سراغ از پلیرهای نوار بزرگ را گرفتند و بدین ترتیب سیستم های پخش خانگی به تدریج ارتقا یافته و تبدیل به احسن شدند.

هر چند وداع با نوار های کوچک بتاماکس به یکباره صورت گرفت، ولی با جایگزینی لوح فشرده "وی سی دی" و "دی وی دی" نوار "وی اچ اس" به یکباره به اغما نرفت و تا توانست پایداری از خود نشان داد.

ساخت و عرضه انبوه پلیرهای های موسوم به "کمبو" یا "مولتی پلیر" در ابتدای دهه هشتاد شمسی امکانی را فراهم ساخت تا کاربران همزمان بتوانند با داشتن یک دستگاه پخش، نسخه مغناطیسی یا دیسک فشرده نوری یک فیلم را تماشا کنند.

امروزه شاید کمتر خانه ای باشد که در آن نوار "وی اچ اس" وجود داشته باشد. با این حال بسیاری از جمله نگارنده سری "تن تن" محصول موسسه قرن ۲۱ را استثنائا" نگهداری می کنند و خاطرات دهه های هفتاد تا نیمه هشتاد را زنده نگه می دارند.

بد نیست بدانید؛ "شرکت صنعتی شیما" نخستین واحد صنعتی کشور بود که ماشین آلات تکثیر و تولید صنعتی نوار "وی اچ اس" را به کشور وارد کرد و در اواسط دهه هشتاد خطوط تکثیر "وی سی دی" و سپس "دی وی دی" را بلافاصله جایگزین آن ساخت. "شیما" و پس از آن شرکت های "دنا" و "طاها" تنها واحدهای صنعتی بودند که سالها به کار تامین و تکثیر انبوه نوار مغناطیسی – خام و پر شده – صدا و فیلم مشغول بودند.

به موازات خدمات صنعتی شرک های فوق؛ موسساتی همچون "رسانه های تصویری" و "قرن ۲۱" بصورت جداگانه ای با استقرار و تجهیز واحد تکثیر، شیوه غیر صنعتی را برای تکثیر فیلم در پیش گرفتند و با تهیه نوار خام از واحدهای صنعتی، کار تکثیر را راساً انجام می دادند.

روزی اگر گذرتان به "موزه سینمای ایران" در باغ فردوس تهران افتاد می توانید، اتاقکی را ببینید که دیوارهای آن بصورت هنرمندانه ای از دستگاه های پخش و تکثیر"وی اچ اسی" که دو "موسسه قرن ۲۱ "و "رسانه های تصویری" به موزه هدیه کرده اند، ساخته شده است.!

تغییرات فن آوری تحول چندانی را در خدمات رسانی بعضی از "فروشگاه های عرضه محصولات فرهنگی" پدید نیاورد. در عصر نوارهای مغناطیسی ویدیو کلوپ ها با تکثیر نسخه مادر بر روی نوار خام، فیلمی با افت کیفیت تصویری به دست مشتری می دادند و در زمانه استیلای لوح فشرده، عارضه افت کیفیت اگر فیلم با فرمت پیشرفته ای تکثیر شده باشد، کمتر مشهود است.

این روزها همه خریداران و مشتریان کمپانی های تولید کننده تلویزیون های "ال ای دی" و " ال سی دی "که پلیرهای پخش "بلو- ری" را به عنوان هدیه و بصورت رایگان به خانه هایشان می برند، خیالشان راحت است که سیستم های موجود قادر به خواندن و نمایش فرمت های "وی سی دی" و "دی وی دی" هستند و نیازی به تغییر فرمت موجودی آرشیوشان ندارند و قصه حذف "وی اچ اس" برای آنها تکرار نخواهد شد.

در این سالها مشاهده طرح های جذاب و متنوع در بسته بندی فیلم های ویدیویی شاید امری عادی به نظر رسد و تنوع آن با الگوگیری از نمونه های خارجی سطح توقع ما را بالا برده باشد. در سال هایی که "وی اچ اس" یگانه فرمت عرضه فیلم بود، بازار چنین خلاقیت هایی را شاهد نبود. "موسسه رسانه های تصویری" در تمام دوره ای که یکه تاز میدان بود، تقریباً فیلم هایش را با کاور و رنگ یکسانی به بازار می فرستاد و مشتری تا نام فیلم را در عطف نوار نمی خواند، متوجه نمی شد که با فیلم تازه ای روبرو ست.

با ورود موسسات خصوصی از جمله "سوره" و "هنر هشتم"، گرافیک تازه ای در طرح روی جلد نوارها گرافیک متفاوت و تازه ای رخ نمود. بعضی از موسسات شماره محصول را در قسمت عطف نوار درج کرده و البته لوگوی موسسه را هم مورد تاکید قرار می دادند.

…در باره این فصل سپری شده، گفته های زیادی وجود دارد که بخشی از آن را از زبان شما  خواننده گرامی باید خواند و شنید. حرفی برای گفتن دارید؟