سعید رجبی فروتنتعریض و کنایه به حال و هوای این روزهای شبکه نمایش خانگی ادامه دارد و تحلیل گران رونق نسبی آن را سیاست های مدیریت سینما برای خانه نشین کردن مردم می دانند. سرنخ چنین تحلیل هایی را ابتدا در این یادداشت و سپس در این یادداشت، می توان یافت.
سمیه علی پور- اعتماد -تولیدات ویدئویی و گسترش شبکه نمایش خانگی و عرضه پرتعداد فیلمها در این عرصه یکی از دغدغه‌های جدی معاونت امور سینمایی به نظر می‌رسد به گونه‌یی که یکی از نکاتی که به عنوان دستاورد از سوی مسوولان دولتی سینما مطرح می‌شود، تولید فیلمهایی برای شبکه نمایش خانگی و جذب مخاطب در این زمینه است؛ به گونه‌یی که گاه کمبود مخاطب سینما با توجیه تماشای فیلم در خانه‌ها مساله‌یی کم‌اهمیت جلوه داده می‌شود.
سعید رجبی‌فروتن، مدیرکل همکاری‌های سمعی و بصری شبکه نمایش خانگی و جواد شمقدری معاون امور سینمایی در هفته گذشته طی صحبت‌هایی جداگانه به عرضه فیلمها و مجموعه‌ها در شبکه نمایش خانگی اشاره داشته و با امیدوارکننده دانستن روند عرضه آثار و استقبال مخاطبان، شرایط عمومی سینما را خوب ارزیابی کرده‌اند و همه اینها در وضعیتی است که سال ۱۳۹۱ بارها و بارها از سوی کارشناسان به سالی کم‌رونق برای سینما تعبیر شده و در تابستان جاری وضعیت اکران عمومی و فروش فیلمها حتی بیش از آنچه تصور می‌شد، ناامید‌کننده است.
آمار بالای فیلمهای سوپرمارکتی
پیش از آنکه قاچاق فیلمهای سینمایی در بهار سال ۱۳۸۶ به بحرانی جدی برای سینمای ایران تبدیل شود و همزمان با اکران آثار، نسخه‌های آن در کنار خیابانها به فروش برسد، قیمت فیلمهایی که به صورت قانونی در شبکه نمایش خانگی ارائه می‌شد، حدود ۳۰۰۰ تومان بود که در آن مقطع از سوی برخی این رقم بالا تلقی می‌شد. اینها در مقطعی بود که بلیت سالن‌های سینما بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ تومان به فروش می‌رفت.
در مقطع اوج‌گیری قاچاق فیلمها، یکی از دلایل گرایش افراد به خریداری فیلمهای قاچاق قیمت پایین‌تر آنها نسبت به نسخه‌های قانونی بود. سی‌دی‌های هزار تومانی کنار خیابان بیش از فیلمهای قانونی که فقط در مرکز پخش‌های مشخص به فروش می‌رسیدند، مورد استقبال قرار می‌گرفت و این روز به روز بازار قاچاق را قدرتمندتر از قبل می‌کرد و همه اینها موجب افزایش نگرانی میان سینماگران بود. تا اینکه کاهش قیمت فیلمهایی که به صورت رسمی در شبکه نمایش خانگی ارائه می‌شدند، به عنوان یکی از راهکارها اجرایی شد و قیمت سی‌دی‌های قانونی به ۱۵۰۰ تومان رسید. این اقدام در کنار مقابله جدی پلیس و ستاد مبارزه با قاچاق فیلم مقطعی توانست به صورت جدی این معضل را از سینمای ایران دور کند و وضعیت بهبود پیدا کند، اما مشکل از جای دیگری سر باز کرد.
قیمت بلیت سینما سال به سال افزایش یافت و در سال جاری در تهران به میانگین ۴۵۰۰ تومان رسید و در این وضعیت قیمت دی‌وی‌دی‌های فیلمهای دارای مجوز که حالا همه سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌ها محل عرضه آنها شده به ۲۵۰۰ تومان رسیده و شبکه نمایش خانگی را به جای حامی به رقیبی برای سینما تبدیل کرده است که این خود ریشه در نوع مدیریت سینما و به وجود نیاوردن هماهنگی میان این دو بخش دارد. فاصله کوتاه میان اکران و عرضه فیلم در شبکه نمایش خانگی و قیمت بسیار پایین آن نسبت به قیمت بلیت سینما انگیزه مخاطبان را برای حضور در سینما و تماشای فیلمها روی پرده نقره‌یی پایین می‌آورد. هرچند از نگاه مدیران دولتی سینمای ایران، مخاطب، مخاطب است و فرقی نمی‌کند در سینما فیلمها را ببیند یا در خانه خود.
از مجموعه‌های کمدی تا مستندهای وحشت در شبکه نمایش خانگی
زمانی که تولید فیلمهای کمدی با کیفیت نازل برای عرضه در شبکه نمایش خانگی رواج یافته بود، انتقادهای بسیاری از سوی اهالی سینما و مطبوعات مطرح شد. موضوع مورد انتقاد این بود که کیفیت پایین این فیلمها و دسترسی ساده به آنها موجب می‌شود نگاهی سطح پایین نسبت به سینمای ایران به وجود آید و این به سود سینما نیست و مخاطبان بیش از پیش از آن دور می‌شوند. با وجود این انتقادها، وضعیت تولید فیلمها در شبکه نمایش خانگی چندان تغییر نکرد، فقط مجموعه‌هایی تازه و مستندهایی نیز وارد این شبکه شدند و به صورت گسترده عرضه شدند تا آن فیلمها در سایه قرار بگیرند.
مدیریت دولتی سینما که بخش مربوط به شبکه نمایش خانگی نیز تحت نظارت آن اداره می‌شود، به نظر، از وضعیت شبکه نمایش خانگی راضی است. سعید رجبی‌فروتن، مدیرکل همکاری‌های سمعی و بصری و نمایش خانگی، در صحبت‌های اخیر خود از میزان فروش و عرضه فیلمها در شبکه نمایش خانگی اعلام رضایت و شگفتی کرده است. او در این زمینه گفت: «هفته‌یی که در آن به سر می‌بریم (هفته آخر تیرماه) از حیث تنوع و تعداد برنامه عرضه‌شده در شبکه، هفته‌یی استثنایی به شمار می‌رود. توزیع فیلمهای سینمایی فرود در غربت، بدرود بغداد، مامان بهروز منو زد و قسمت تازه‌یی از سریال قهوه تلخ سبب غافلگیری بسیاری از مخاطبان و کارشناسان رسانه شد. همچنین در ابتدای این هفته قسمت دوم از مجموعه مستند هوای تازه با توزیع سه مستند دیدنی با نام‌های سلاطین خیابانها، من انرژی هسته‌یی نیستم و تاراز به علاقه‌مندان سینمای مستند ارائه شد. علاقه‌مندان فیلمهای ویدئویی شبکه نیز در این هفته بی‌نصیب نماندند و یه دروغ کوچولو را برای ساعات فراغت خود تهیه کردند.» او ادامه داد: «در هفته جاری (هفته آخر تیرماه) اوج عرضه عناوین خارجی را باید در عرضه سریال هشت قسمتی نقطه مرگ دانست؛ سریالی که مخاطب را برای تماشای قسمت‌های بعدی خود منتظر نمی‌گذارد و در اقداماتی ابتکاری، هشت قسمت آن یکجا به بازار عرضه شده است. تمام این اتفاقات در شرایطی رخ داد که در هفته قبل نیز شگفتی‌های تازه‌یی در شبکه رقم خورد. مستند پهلوان با تیراژی بالغ بر یکصد هزار نسخه در استان‌های تهران و البرز با استقبال خیره‌کننده مردم روبه‌رو شد. سینمای مستند ایران توزیع عنوانی را با چنین شمارگانی کمتر به یاد دارد.» او از فروش «شام ایرانی» هم ابراز رضایت کرد و گفت: «همچنین خبرها حکایت از فروش تمام نسخ توزیع‌شده قسمت اول شام ایرانی در بازار دارد و شرکت پخش در تدارک ساز و کار متفاوتی برای توزیع قسمت دوم برنامه است. در وسط هفته نیز برای نخستین‌بار شاهد آیین ویژه‌یی برای نمایش خصوصی فیلم ویدئویی خیابان یکطرفه بودیم. فیلمی که به دلیل جذابیت‌های قصه‌یی با تیراژ بالایی در شبکه توزیع خواهد شد و پیشاپیش برنامه‌ریزی برای نمایش آن در چند ایالت امریکا به انجام رسیده است.»
مخاطب در سینما و مخاطب در خانه
جواد شمقدری بارها در صحبت‌های مختلف خود به این موضوع اشاره داشته که از منظر او تفاوت زیادی بین مخاطب سینما و مخاطبان شبکه نمایش خانگی وجود ندارد؛ یعنی از دیدگاه او مخاطبی که در خانه خود فیلم سینمایی می‌بیند جزو مخاطبان سینمای ایران به حساب می‌آید؛ در صورتی که به وضوح تفاوت عمده‌یی میان تماشای فیلم در خانه و دیدن آن در سینما وجود دارد که حداقل نمود آن را در فروش بلیت و دخل و خرج سینما مشاهده کرد. شمقدری اخیرا در نخستین همایش بین‌المللی بین‌رشته‌یی هنر، زبان و تکنولوژی در مشهد، درباره مخاطبان سینما گفت: «فناوری‌های جدید شرایط را تغییر داده است برخی معتقدند سالن‌های سینما امروز مخاطب خود را از دست داده اما باید یادآور شد فناوری‌های جدید باعث شده به عنوان مثال شبکه نمایش خانگی رشد یابد که مخاطب از ۴۰ میلیون به ??? میلیون نفر ارتقا پیدا کند. این تغییر مخاطب ناشی از فرآیند تکنولوژیک است. پس درمی‌یابیم سینمای ایران مخاطب خود را از دست نداده است بلکه فرآیند عرضه آن تغییر کرده هرچند تمام تلاش این مدیریت این است که سالن‌های سینما نیز مخاطب خود را پیدا کند.»
او همچنین چندی پیش نیز در جریان برگزاری جشنواره فیلمهای ویدئویی اظهار داشته بود: «تعداد مخاطبان بخش نمایش خانگی در ایران ۳۰ برابر اکران در سینماست. سال گذشته حدود هزار عنوان فیلم برای پخش در شبکه نمایش خانگی ارائه شد که اگر فیلمسازان ایرانی تولیدات‌شان را برای این بخش افزایش دهند، کمتر از تولیدات خارجی استفاده خواهد شد. در سال گذشته حدود ۲۰۰ فیلم ویژه نمایش در شبکه خانگی تولید شد. سال گذشته حدود ۹۰ فیلم سینمایی نیز در کشور تولید شد که به مرور این فیلمها وارد شبکه نمایش خانگی می‌شود. متاسفانه در طول سال‌های گذشته به عرضه فیلم در بخش نمایش خانگی توجه جدی نمی‌شد و با وجود مخاطبان انبوه و خوبی که این بخش دارد شاهد بودیم که کارهایی هم که تولید می‌شد و نمایش داده می‌شد چندان مناسب نبود.»
فیلمهای ویدئویی روی پرده
به نظر می‌رسد گرفتن مخاطبان از سینماها و جمع کردن آنان در خانه‌ها برای تماشای محصولات شبکه نمایش خانگی برای فعالان این عرصه کفایت نمی‌کند و آنان برنامه‌یی جدی برای تولید فیلمهای ویدئویی و گاه اکران آنها دارند. در یکی، دو سال گذشته فیلمهای «فرود در غربت» و «استخوان‌های بابام» به نمایش عمومی درآمدند که هر دو دارای پروانه ویدئویی بودند، مستند «آسمان آبی» نیز با مجوز فیلم سینمایی ساخته نشده بود که به اکران عمومی درآمد. به طور کلی آیین‌نامه شورای صنفی نمایش اینچنین تنظیم شده که در نیمه نخست سال فیلمهای ویدئویی امکان اکران عمومی به دست نمی‌آورند و زمان نمایش آنها باید به نیمه دوم سال موکول شود. با این وجود شرایط نامناسب اکران فیلمهای سینمایی و نبود برنامه‌ریزی برای رونق گرفتن سینما و جذب تماشاگران از یک سو و اتفاقا برنامه‌ریزی‌های هدفمند برای نشاندن مخاطبان در خانه و دیدن فیلمهای عرضه‌شده در شبکه نمایش خانگی موجب شده حتی در تابستان سال ۱۳۹۱ سینماها دوران بسیار کم‌رونقی را سپری کنند. این کم‌رونقی در شرایطی است که فیلمهایی چون «کلاه قرمزی و بچه ننه» و «تو و من» از اکران در ماه رمضان انصراف داده‌اند و همین سبب می‌شود امیدی که برای رونق گرفتن سالن‌ها بعد از نمایش «کلاه‌قرمزی… » شکل گرفته بود فعلا ناامید شود. در این میان مدیران سینمایی برنامه‌یی جدی برای تولید فیلمهای ویدئویی دارند، به گونه‌یی که با چهار، پنج دفتر تولید برای ساخت هفت، هشت فیلم ویدئویی صحبت شده تا در مجموع حدود ۳۰ تا ۳۵ فیلم به یکباره در نیمه دوم سال به مجموع تولیدات سال جاری اضافه شود تا هرگونه اظهارنظر درباره وضعیت بد تولید و رکود با رو کردن پرونده تولید این فیلمها ادعاهایی نادرست به نظر برسد. این روزها سوپرمارکت‌ها و تولیدکنندگان فیلمها و مجموعه‌ها در شبکه نمایش خانگی رگ خواب مخاطب را در دست دارند و چنین است که سالن‌های سینما بیش از پیش به حاشیه رانده شده و مدیران به جای مدیریت سینما بیشتر بر تلویزیون‌های خانگی افراد مدیریت می‌کنند. کد ۵۴۳
اضافه کردن نظر