نقد فیلم مستند، روایت سفر عراق عجم از دید دوربین سلطان صاحبقران

مستند سفرنامه تاریخ عجم ساخته محمدطالبی و محصول صداوسیمای استان مرکزی برای کسانی که از اطلاعات جغرافیایی و تاریخی این سفر آگاه هستند، شورانگیز نیست‌. فیلم ۸۴ دقیقه‌ای طالبی و اطلاعات نریشن آن حاوی نکات تازه‌ای در برندارد.
تمهیدات تکنیکی کارگردان (استفاده از افکت‌های صوتی و بعد دادن به عکس‌ها)از فرط تکرار برای بیننده پس از مدتی بداعت خود را از دست می‌دهد.
فیلم بیشتر مصور سازی بخش‌هایی از کتاب سفرنامه عراق عجم به روایت شاه ناصری و دکتر فوریه است.
نویسنده در ابتدا برای انگیزه و اهداف سفر شاه و ایالت عراق عجم احتمالاتی را مطرح می‌کند( از جمله دستیابی به معادن طلا در منطقه آستانه )و دست آخر هم پاسخ درستی به آنها نمی‌دهد.
مستند «سفرنامه عراق عجم» گامی رو به جلو برای سازنده «نقش زیگلر» نیست‌. طالبی باید راهی را برود که علی فراهانی در مستند تحسین شده «قویدل» رفت. او باید راهی را برای دراماتیزه کردن روایت خود پیدا می‌کرد تا حاصل کار از ملاحت و زیبایی برخوردار می‌شد.
ایکاش مستندسازان ما به کار تیمی رغبت بیشتری نشان می‌دادند و تحقیق و نگارش اولیه را به اهلش بسپارند و آنها به ترجمان سینمایی تحقیقات همت بگمارند. تکرار نام سازنده اثر در تیتراژ که همزمان بسیاری از امور دیگر فیلم را به تنهایی برعهده داشته است، فضلیتی محسوب نمی‌شود و تمرکز او را برای طراحی ساختار و زاویه دید فیلم کم می‌کند.
کاش طالبی از این نکته غفلت نمی‌کرد که در کتاب سفرنامه عراق عجم( چاپ موسسه اطلاعات)، بخش جداگانه‌ای هم به قلم اعتماد السلطنه ـ مترجم شاه و دانش آموخته جغرافیا در پاریس – با عنوان تاریخ و جغرافیای راه عراق عجم به رشته تحریر درآمده است که ارزش علمی ویژه‌ای در حوزه مطالعات تاریخی و جغرافیایی دارد. اعتماد السلطنه در رکاب شاه بود اما روایت عمیق و علمی خود را از سفر به ایالت عراق عجم و سپس ولایت عراق عجم به مرکزیت سلطان آباد(اراک امروز) داشت. ارجاعاتی به دست‌نوشته‌های اعتماد السلطنه می‌توانست گفتار متن فیلم را غنی‌تر سازد و وجوه جغرافیایی سفر تاریخی شاه را به خوشگذرانی و سورچرانی تقلیل ندهد.
با توجه به رصد فعالیتهای تولیدی سیمای مرکزی در ربع قرن گذشته، حضور محمد طالبی و انگیزه بالای او را برای پرداختن به پیشینه تاریخی اراک که فراتر از چارچوب کار کارمندی است، می‌ستایم. آثار کوتاه و بلند مستند او برای گنجینه تصویری اراک به رغم آنکه تجربیات اولیه او محسوب می‌شوند، قابل تحسین است.