سعید رجبی فروتنیکی از اولین و جدی‌ترین این سامانه‌ها، سامانه «فیلیمو» است. «فیلیمو» محصول آپارات است و در بهمن سال۹۳ شروع به کار کرد. این سامانه یکی از محصولات شرکت فناوران ایده‌پرداز صبا (صباایده) است. آرشیوی از فیلم‌های ایران و جهان شامل فیلم سینمایی، سریال، مستند و فیلم-تئاترهایی که برای تماشا در اختیار مخاطبانش قرار گرفته است. «صبح‌نو» تصمیم دارد در چند گزارش مجزا سامانه‌های آنلاین فیلم و سریال را بررسی کند. نخستین گزارش برای معرفی و مرور سامانه «فیلیمو» است. در گزارش‌های بعدی به آسیب‌شناسی و تحلیل تخصصی «فیلیمو» اقدام می‌کنیم.
ازVHSتاVOD
از اواسط دهه۷۰ شبکه نمایش خانگی به پرچم‌داری انحصاری موسسه رسانه‌های تصویری به پخش و توزیع محصولات سینمایی اقدام کرد. غالب این محصولات ایرانی بودند و به صورت نسخه‌های VHS منتشر شدند. محصولات شبکه نمایش خانگی در آن برهه تاثیرات مثبتی در تماشای فیلم‌های سینمایی در جایی غیر از سالن‌های سینما داشت اما به مرور این شبکه رقیبی جدی پیدا کرد. با افزایش علاقه مردم به تماشای محصولات روز دنیا در حوزه سینما و سریال، در ابتدا بازار دانلود از سایت‌های عمدتاً غیرمجاز داغ شد. کاربران با خرج مقداری از حجم اینترنت‌شان می‌توانستند فیلم و سریالهای جدید خارجی را دانلود کنند. البته این کار مشکلاتی هم داشت. بعضی از مواقع محتوای دانلودشده با مشکل مواجه می‌شد و حجم اینترنت کاربر بی‌جهت ازبین می‌رفت؛ اما مهم‌ترین مشکل دانلود محصولات خارجی برای بخشی از مخاطبان ایرانی بحث سکانس‌های غیراخلاقی آن‌ها بود. به هرحال بسیاری از ایرانیان برای تماشای این محصولات در کنار خانواده ترجیح می‌دهند تا این فیلم‌ها عاری از سکانس‌های نامناسب اخلاقی باشند. این معضلی جدی بود که از طرفی خانواده‌ها را با مشکل مواجه می‌کرد و از طرف دیگر مدیران و فعالان فرهنگی را برای حل این مشکل به فکر فرو می‌برد.
به هرحال با تسهیل در دسترسی به محصولات جدید دنیا نمی‌توان از مردم توقع داشت که آن‌ها را نادیده بگیرند. در مقابل مشکلات اخلاقی سیاسی و اجتماعی برخی از این آثار هم قابل چشم‌پوشی نبود. به واسطه همین مسائل سامانه‌های آنلاین پخش فیلم و سریال راه‌اندازی شدند. «فیلیمو» یکی از اولین سامانه‌های مذکور بود. در ادامه به معرفی و مرور مسائل مربوط به این سامانه می‌پردازیم.
زیروبم‌آماری‌درباره‌سامانه
نکته: مرجع اطلاعات این بخش، گزارش رسمی سامانه «فیلیمو» است.
براساس گزارش عملکرد سال۹۷ «فیلیمو»، تعداد مشترکان این سامانه در مقایسه با سال ۹۶، نزدیک به ۱۲۰ درصد بیشتر شده و مخاطبانش بیش از چهار میلیارد و ۶۶۰ میلیون دقیقه فیلم و سریال به وسیله آن تماشا کرده‌اند. ۵۷ درصد محتواهای تماشاشده از سوی کاربران فیلمیو، محتواهای ایرانی است. محبوب‌ترین‌های مخاطبان این سامانه در بخش فیلم ایرانی «هزارپا»، در بخش فیلم خارجی «ددپول۲»، در بخش سریال ایرانی «هیولا» و دربخش سریال خارجی «مردگان متحرک» بوده است. معیار سنجش محبوبیت این بخش دقیقه تماشا بوده است؛ اما دربین ژانرهای این سامانه، اکشن با یک میلیارد دقیقه، انیمیشن با ۹۲۴میلیون دقیقه، خانوادگی با ۸۶۸میلیون دقیقه، کمدی با ۷۸۶میلیون دقیقه و علمی-تخیلی با ۲۴۰میلیون دقیقه به ترتیب ژانرهای محبوب مخاطبان بوده است. «فیلیمو» رتبه ۲۷ در داخلی الکسا را دارد. ۵۳درصد مخاطبان با موبایل، ۲۳درصد با رایانه و ۲۱درصد با تلویزیون هوشمند «فیلیمو» را پیگیری کرده‌اند. البته «فیلیمو» در کنار پخش تولیدات تامینی، به تولید هم ورود کرده است. محصولاتی مثل نهنگ آبی، ممیزی، هزار و ده شب، کاشوخین، هولدان و وزه پلاس، توسط این سامانه تولید شده است. طبق آمار «فیلیمو» این سامانه در سال۹۷ نسبت به سال قبلش حدود ۱۲۰درصد رشد در تعداد مشترک داشته است. این سامانه ۲۴۰درصد در زمینه تولید سریال نسبت به سال۹۶ رشد داشته است.
تولیدگران‌سریال
برای اینکه فقط کمی با دشواری‌های تولید -خصوصاً اقتصادی- در تولید محتوا برای این سامانه‌ها آشنا شویم، بهتر است به مصاحبه احسان عمرانی، مدیر پروژه «فیلیمو» که در دی‌ماه گذشته با دیجیاتو انجام شده، مراجعه کنیم. او ضمن تأیید عرضه نسخه فیزیکی سریال نهنگ آبی در کنار پخش آنلاین آن به دیجیاتو می‌گوید: «بازار VOD وارد یک بازی عجیب و غریبی شده و رقم‌های بسیار بالایی در آن در حال گردش است. این اتفاق البته در سینما هم رخ داده و فیلمبرداری که تا پیش از این n تومان دستمزد می‌گرفت، الان n به توان سه دستمزد می‌خواهد و این ارقام نجومی و بدون برنامه در سینما جابه‌جا می‌شوند. همین اوضاع گریبانگیر VODها هم شده و مشخص نیست این هزینه‌ها با چه سیاست و منطقی صورت می‌گیرد. سریالی با ۶ میلیارد هزینه ساخته می‌شود و یک شرکت ناگهان ۱۲میلیارد تومان بدون دیدن سریال آن را فقط برای پخش VOD می‌خرد! این مسائل خیلی عجیب است و وقوع آن در این دوران تحریم عجیب‌تر.» حالا درنظر بگیرید، «فیلیمو» باتوجه به صحبت‌های مدیر خودش و هزینه بالای ساخت سریالی مثل نهنگ آبی چقدر باید درآمد کسب کند که این پروژه با شکست مالی روبه‌رو نشود؛ پروژه‌ای که طبق اخبار غیررسمی برخی از ستاره‌هایش در ماه دستمزدهای چندصدمیلیونی دریافت کرده‌اند. با این حال هنوز گزارش دقیقی از تعداد میزان مخاطبان نهنگ آبی ارائه نشده است.
براساس اطلاعات متعددی که در این گزارش مرور کردیم و البته اخبار غیررسمی بد نیست اوضاع امروز «فیلیمو» را بررسی کنیم. برخی مطلعان بر این باورند که «فیلیمو» با تمام موفقیت‌های فنی و افزایش مخاطبی که داشته به دلایل مختلف هم‌اکنون در مرحله سوددهی قرار ندارد و این سامانه از کانال شرکت فناوران ایده‌پرداز صبا (صباایده) گذران عمر می‌کند. یادمان نرود «فیلیمو» زیرمجموعه آپارات است و به واسطه همان شرکت از بنیه فنی و پشتیبانی قابل توجهی برخوردار است. سامانه‌های آنلاین برای تبلیغ عملکرد خود به تعداد کاربران خود اشاره می‌کنند. البته اهل‌فن می‌دانند که تعداد قابل توجهی از این کاربران به صورت رایگان یا نیم‌بها به عضویت در این سامانه‌ها درآمده‌اند. در این میان «فیلیمو» سامانه‌ای است که تعداد کاربران پولی‌اش بیش از دیگران است. در اطلاعات این سامانه از عدد ۴۰۰هزار مشترک ماهانه اسم برده شده است. درواقع رقیب اصلی «فیلیمو» در حال حاضر، سامانه نماواست. در زمان شروع به کار نماوا، به واسطه تزریق سرماه قابل توجه به این سامانه، «فیلیمو» مدتی را در شوک به سر برد. گذر از این دوران شوک چند ماهی زمان برد و امروز دوباره «فیلیمو» به یک وضعیت متعادل رسیده است؛ از جمله نشانه‌های این تعادل نسبی ورود به تولید سریال است. فراموش نکنید سریال به‌دلیل استمرار در پخش، مخاطب پایدار به همراه می‌آورد؛ مخاطبی که اشتراک بلندمدت خریداری می‌کند. همواره اخباری مبنی‌بر اختلاف سازمان صداوسیما و آپارات بر سر vodها شنیده می‌شود. با این حال «فیلیمو» تنها پلت‌فرم vod است که با ترفند استفاده از تبلیغات میدانی مسابقات ورزشی، در آنتن زنده سیما تبلیغ شده است. روند پیشرفت تکنولوژی، ضعیف بودن صداوسیما در مقاطع مختلف برای ارائه محتوای جذاب، گران شدن مواد اولیه و dvd و داشتن زیرساخت آپارات و صباویژن از جمله دلایل پیشرفت «فیلیمو» بوده است. البته این همه واقعیت درباره «فیلیمو» نیست! درگزارش بعدی به‌طور تخصصی به آسیب‌شناسی این سامانه می‌پردازیم.
منبع: روزنامه صبح نو شماره ۷۴۴
