سعید رجبی فروتنبا تشدید فعالیت سامانه های ویدیوی درخواستی و بارگذاری صدها عنوان فیلم و سریال ایرانی و خارجی از سوی آنها، انتشار نسخه فیزیکی انواع محصول در طی سال ۹۶ ادامه یافت و نشانی از اینکه اینگونه فرمت نفس های آخر را می کشد، مشاهده نشد. کم کاری و توقف فعالیت بعضی از موسسات ویدیو رسانه در سال های گذشته بیش از انکه به تغییر الگوی مصرف مخاطبان و گرایش آنها به تماشای آنلاین فیلم و سریال مربوط بشود، به کم بضاعتی آنها برای خرید رایت فیلم و نیز آسیب پذیری شدید در برابر سونامی تکثیر و پخش غیرقانونی محصولات شبکه در داخل و خارج است. در گزارش زیر به اجمال به اهم فعالیت های شبکه در طول سالی که گذشت، پرداخته ام.
کاهش فیلم های ایرانی
در طول سال ۹۶ مجموعاً ۷۵ عنوان ایرانی در شبکه نمایش خانگی توزیع شد که اگر شش عنوان فیلم «گروه هنر و تجربه» را از آن کسر کنیم، ۶۹ فیلم سینمایی ایرانی مربوط به سال های ۹۲ تا ۹۶ در شبکه توزیع شدند. سهم فیلم های اکران ۹۶ در بین فیلم های پخش شده ۴۱ عنوان می باشد.
سال ۱۳۹۵ مجموعا ۸۳ فیلم در شبکه توزیع شده بود که ۱۰ عنوان آن مربوط به گروه هنر و تجربه بود. یکی از دلایل کاهش فیلم سینمایی در قیاس با سال گذشته به سرمایه گذاری موسسات ویدیو رسانه در ساخت و عرضه سریال مربوط می شود. تصویر گستر پاسارگاد با فصل های دوم و سوم «شهرزاد» و هنرنمای پارسیان با مشارکت در ساخت قسمت های پایانی «عاشقانه» و در ادامه سرمایه گذاری در تولید سریال«گلشیفته» ترجیح دادند راساً درصدد تولید و عرضه محتوای اختصاصی برای شبکه برآیند.
موسسات فعال شبکه
موسسه سوره به تنهایی با تامین و توزیع ۲۱ عنوان رکورددار بیشترین فیلم سینمایی عرضه شده در سال ۹۶ است و پس از آن موسسه هنر اول پردیسان که در شش ماهه اول سال با برند سینما ۲۴ شناخته می شد، با ۱۷ عنوان و تصویر گستر پاسارگاد با ۱۲ فیلم در رتبه های بعدی جدول قرار گیرند. تعدادی از موسسات با تامین فقط یک فیلم سینمایی ایرانی فقط ابراز وجود کردند تا نام و برندشان در اذهان رنگ نبازد. زرین رسانه، پارسیان و افق رسانه پاسارگاد موسسات تک فیلمه سالی که گذشت بودند.
تله فیلم ها آب رفتند
بر خلاف سال های گذشته که فیلم های ویدیویی یا تله فیلم ها فضای زیادی را در سبد محصولات نمایش خانگی اشغال می کردند، در سال ۹۶ این محصول نتوانست از ۲۵ عنوان تجاوز کند و به نقش و وزن حداقلی اکتفا کرد. بعد از کاهش شدید فیلم های سینمایی خارجی حالا نوبت به حذف تدریجی فیلم هایی رسیده است که با دریافت پروانه ساخت و نمایش غیر سینمایی مستقیماً در شبکه نمایش خانگی عرضه می شوند. افت شدید عناوین ویدیویی در شبکه به احتمال قوی انجمن موسسات فیلمسازی را که در پی برگزاری دور پنجم جشنواره ویدیویی یاس با حمایت دولت هستند، دچار تردید خواهد ساخت. در سالی که گذشت در چهارمین جشنواره تلویزیونی جام جم فیلم های ویدیویی حذف شده بودند.!
تشکل های بی عمل صنفی
در سالی که گذشت اگر از دیوار صدا درآمد از تشکل های صنفی موسسات ویدیو رسانه نیز درآمد.! انجمن، کانون و اتحادیه صنفی موسسات ویدیو رسانه و همچنین انجمن شرکت های انلاین ویدیویی در توافقی نانوشته ترجیح دادند تا در برابر تغییرات دولت در بخش سینما و مسائل مربوط به خود سکوت اختیار کنند و با افکار عمومی مسئله ای را در میان نگذارند.
فیلم هایی که ارزش آرشیو شدن دارند
به زعم نگارنده فیلم هایی که ارزش بیش از یکبار دیدن را دارند و در طول سال راهی بازار شبکه شدند، عبارتند از: نفس(نرگس آبیار)، ماجرای نیمروز(محمد حسین مهدویان)، تیک اف(احسان عبدی پور)، ایتالیا ایتالیا(کاوه صباغزاده)، برادرم خسرو(احسان بیگلری)، رگ خواب(حمید نعمت الله)، نگار(رامبد جوان)٬ خفگی(فریدون جیرانی) و زیر سقف دودی(پوران درخشنده)
ساماندهی استریم ویدیوها در نقطه شروع
به رغم تصویب و ابلاغ آیین نامه مراکز برخط ویدیویی به گونه درخواستی از سوی وزیر ارشاد در مرداد ماه سال ۹۶ اقدام ویژه ای از سوی سازمان امور سینمایی برای نظارت بر سامانه آنلاین فیلم و سریال مشاهده نشد. بارگذاری و انتشار صدها فیلم و سریال روز دنیا در سایت و اپلیکیشن های متعلق به شرکت های VOD، تقریباً بصورت خودجوش ادامه دارد و رویه نظارتی تعریف شده ای همانند آنچه که بر موسسات ناشر نسخه فیزیکی فیلم ها جاری است، وجود ندارد. به عبارت روشن تر استریم ویدیوها از هفت دولت آزادند و موسسات ویدیو رسانه اجازه و یارای عرضه بسیاری از عناوین روز را ندارند.! پیش بینی می شود در سال جاری نظارت دولت بر این سرویس ها شکل جدی تری به خود گیرد.
تلاش نافرجام برای عرضه سریال خارجی
همانطور که قابل پیش بینی بود سبقت سایت های مرجع فیلم و سریال برای دوبله و بارگذاری سریال های روز خارجی باعث شد تا ناشران دی وی دی بعد از عرضه سریال «خانه پوشالی» قدری در سرمایه گذاری برای خرید رایت و دوبله اینگونه عناوین احتیاط به خرج دهند. موسسه «هنر اول پردیسان» با توجه به استقبال خوب مردم از سریالهای کره ای پخش شده از تلویزیون مانند«جواهری در قصر»و «افسانه جومونگ»، تن به ریسک خرید سریال دیگری از همین تیم تولید با عنوان «سایمدانگ» کرد که تاکنون ۸ دی وی دی ۲ قسمتی از آن توزیع شده است.
چقدر پول برای خرید فیلم ایرانی در شبکه پرداخت شد
موسسات ویدیو رسانه عموماً با خرید رایت دی وی دی و اینترنتی فیلم های سینمایی ایرانی در بازه زمانی مشخصی بین سه تا پنج سال بهره بردار انحصاری عناوین خریداری شده هستند. این موسسات حاضرند برای فیلم های موفق در اکران، پولی معادل حداکثر ۲۰ درصد کل فروش فیلم در سینماها را به تهیه کنندگان بپردازند و برای فیلم های متوسط و ضعیف فقط ۱۰ درصد هزینه کنند. به عنوان مثال برای خرید حقوق فیلم های ۲۰ میلیارد تومانی سال ۹۶ موسسات به تنهایی یا با مشارکت یک موسسه دیگر و جذب اسپانسر باید برای سرمایه گذاری چهار میلیارد تومانی آمادگی داشته باشند. کاملاً پیداست که با توجه به عدم رعایت کپی رایت در داخل و خارج، موسسات متحمل چه ریسک پرخطری می شوند و پا در چه مسیر بی بازگشتی می گذارند. موسسات ویدیو رسانه با تمام این مخاطرات در بین فیلم های پر فروش سال گذشته فقط «آینه بغل» را به خاطر ادامه اکران آن تا آخرین روزهای پایانی سال در شبکه عرضه نکردند.
سریال های شبکه
حضور و تمایل به موقع موسسه هنرنمای پارسیان باعث شد تا وقفه ای در تولید و توزیع قسمت های پایانی سریال «عاشقانه» به کارگردانی منوچهر هادی پیش نیاید و تومار سریال های ناتمام شبکه حداقل از سریال های سال ۹۶ صید و بهره ای نداشته باشد. «عاشقانه» به خاطر فضای لاکچری، حضور یک خواننده پرطرفدار پاپ، به چالش کشیدن بعضی از خط قرمزهای عرفی و جمعی از سلبریتی های عرصه بازیگری مخاطبان زیادی را برای خود دست و پا کرد و همزمان با سریال «شهرزاد» در برابر آن عرض اندام نمود. تاثیر این مجموعه را می توانید در قصه های سریال هایی که در سال ۹۷ تولید و عرضه می شوند، ببینید.
فاصله زیادی بین فصل های دوم و سوم «شهرزاد» نیفتاد؛ زیرا کار تولید سریال با حضور همان تهیه کننده و سرمایه گذار پرحاشیه خود ادامه یافت و با پایان یافتن تصویر برداری سریال حالا کار تدوین و صداگذاری ۹ قسمت باقی مانده با تمرکز کافی در حال انجام است. این مجموعه نمایشی پس از قسمت پنجم با طوفانی از حوادث پی در پی از حالت ایستا به درآمد و منحنی کشش خود را به نقطه اوج نزدیک کرد. «شهرزاد» در فصل سوم نه تنها بازیگر مطرحی را معرفی نکرد بلکه با حذف فیزیکی شخصیت های موجود از پی قتل و کشت و کشتارهایی که در داستان تعبیه شده بود، فضا را برای فرجام داستان مثلث عشقی قباد، فرهاد و شهرزاد آماده تر از همیشه کرد.
«گلشیفته» از پی «عاشقانه» سودای آن دارد تا در برابر «شهرزاد» عرض اندام کند و با رویکرد کمدی خانوادگی خود، به جای خلق فضاهای تراژیک مخاطبان خسته و دلزده را در پی ماجراهای شیرین خود همراه سازد. جمعی از کاربلدهای سینما و تلویزیون کشور در مقابل دوربین و پشت دوربین «گلشیفته» حضور دارند و پس از عرضه سه قسمت از این مجموعه نمی توان مدعی شد که این مجموعه جدید به پدیده ای در نمایش خانگی بدل شود. کار «گلشیفته» زمانی دشوارتر خواهد شد که توزیع قسمت های اولیه سریال «ساخت ایران ۲» در هفته های آینده آغاز گردد و زوج «امین حیایی و سحر دولتشاهی» و «مهران احمدی و سارا بهرامی» در این سریال بخواهند با زوج «هومن سیدی و رعنا آزادی ور» و «مهناز افشار و سیامک انصاری» در سریال «گلشیفته» به رقابت بپردازند و از مخاطبان دلبری کنند.
در پایان این یادداشت برای همه دست اندرکاران سینمای ایران و شبکه نمایش خانگی آرزوی سالی پربار و پرخاطره دارم.
اضافه کردن نظر