از چپ پر دولتی ها تا بازار کوچک داخل

این یادداشت به قلم نگارنده در شماره ۲۶۰ ماهنامه دنیای تصویر(اسفند ۹۴) به چاپ رسیده است.:

چپ پر دولتی ها

مثل ادوار گذشته با روی کار آمدن دولت جدید تغییری در روند فعالیت های دو موسسه دولتی موجود پدید نیامد و تامین و خرید فیلم ایرانی به موازات موسسات خصوصی از سوی آنها ادامه یافت. در همه سال های سپری شده به فراخور سیاست، توانایی مالی و ابتکار عمل مدیران دولتی، خرید فیلم با قبض و بسط روبرو بوده است اما هیچگاه این فریضه! تعطیل نشده و سبد خرید موسسات دولتی از فیلم خالی نبوده است. چه آن زمان که مدیران عامل با ارز دولتی، مبادله ای و آزاد راهی بازارهای جهانی می شدند و با کوله باری از فیلم به کشور برمی گشتند و چه زمانی که در کف بازار داخل خیمه می زدند و با خرید عناوین جذاب، هل من مزید می گفتند.

موسسه سینمایی سوره در سالجاری پیشگام در خرید رایت ویدیویی فیلم های پر فروش در اکران سینماها بوده است. این اقدام جدا از آنکه دست موسسات خصوصی را از این عناوین کوتاه کرد، سبب فروش رایت فیلم های پر مخاطب با قیمت هایی باور نکردنی شد. باور نکردنی از این حیث که خریداران نسخه ارجینال محصولات شبکه افزایش محسوسی نسبت به گذشته نیافته و وزن اندک آگهی های بازرگانی نیز سنگین تر نشده است. پس چرا این فیلم ها با قیمت های بالا خریداری شده اند؟ تنها توجیهی که می توان برای اینگونه معاملات دست و پا کرد آن است که فیلم های خریداری شده در مجاری و کانال های دیگری به جز بازار شبکه عرضه شوند و به عنوان مرجوعی در انبارهای شرکت های پخش نمانند.

مشاهدات میدانی نشان داده است که از گذشته تا حال بخشی از فیلم های موسسات دولتی به عنوان هدیه در مناسبت ها، نمایشگاه ها، جشن ها و روزهای ملی و مذهبی در بین حاضران توزیع می شوند. نکته ای که در این میان معمولاً مغفول می ماند آن است که فلسفه موافقت با تاسیس موسسات ویدیو رسانه خصوصی آن بود که منابع مالی و سرمایه هایی خارج از بدنه دولت به سینما تزریق شود تا امکان بازگشت سرمایه و سود سرمایه گذاری را تضمین کنند. بنابراین با خرید فیلم از سوی موسسات دولتی نوعی نقض غرض صورت می گیرد و سرمایه ای که می تواند صرف حمایت از پروژه های تولیدی تازه ای شود، در خرید رایت ویدیویی هزینه می شود.! 

ناگفته نماند که موسسه رسانه های تصویری در سالجاری تعداد قابل توجهی از فیلم های ایرانی خریداری شده خود را طی توافقی به موسسه خصوصی هنرنمای پارسیان واگذار کرد تا آن موسسه ضمن اخذ پروانه نسبت به توزیع آن عناوین اقدام کند. در این روش همکاری، هنرنمای پارسیان متعهد به فروش قطعی درصد مشخصی(۶۰ تا ۶۵ درصد) از نسخ تکثیر شده فیلم ها می باشد.

در روزهای برگزاری سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر خبرها حکایت از شتاب برای مذاکره و توافق برای خرید رایت فیلم های موفق جشنواره داشت. البته تهیه کنندگان فیلم های سینمایی در میز مذاکره جای مدیران شرکت های خصوصی را در برابر خود خالی می دیدند.!

نه در غربت دلم شاد و نه رویی در وطن دارم

در آستانه راه اندازی اولین سرویس ویدیوی درخواستی ( vod ) که هنوز اطلاعات دقیقی از ابعاد و جنبه های فنی آن بازگو نشده است، شبکه نمایش خانگی در ایران با نقطه عطف تازه ای روبرو خواهد شد. یکسال پیش بود که اولین قدم در این زمینه برداشته شد و «فیلم نت»، «فیلیمو» و اخیراً «صبا سل» بر بستر ott سرویس ویدیوی درخواستی را به مشترکان تلفن همراه ارائه دادند. نکته قابل تامل در اظهارات اخیر مدیر عامل موسسه رسانه های تصویری که باعث و بانی ویدیوی درخواستی است، اشاره به این نکته است که در دوره اخیر مدل های پیشین کنار گذاشته شده و با جذب متخصصان و ایجاد زیرساخت های لازم، مدل های به روزتری برای این امر به خدمت گرفته شده است. اگر چه ویدیوی درخواستی به شکل جدید آن از سال ۲۰۰۹ در بسیاری از کشورهای دنیا رایج شد اما در ایران طی یک دهه اخیر فقط در این باره حرف زده شده است و دستگاه های ذیربط از جمله صدا و سیما مرتباً در حال تغییر استراتژی فنی خود بوده اند. در دوره مدیر عامل پیشین رسانه ملی راه اندازی آزمایشی iptv در گستره ای بسیار محدود با سلام و صلوات به اجرا درآمد اما توقف طرح با اعتنا به تغییرات فناوری، باعث شد تا افتتاح تلویزیون تعاملی تا این تاریخ مکرراً به تاخیر افتد.

از آنجا که یکی از هدف های مهم اجرای چنین طرح هایی توسعه بازار سینمای ایران و خارج کردن آن از دایره بسته اقتصاد بسته و محدود داخل کشور است، متاسفانه در خارج از کشور -همانند داخل- سارقان و متخلفان زودتر از دولت و بخش خصوصی، از مدت ها قبل خدمات دهی در این زمینه را شروع کرده و به جذب مشتری دست یازیده اند. تقاضای موثر از جانب میلیونها نفر از هموطنانی که دل در گروی فرهنگ و هنر ایران زمین دارند و مایلند به هر نحوی ارتباط خود را با پویش های فرهنگی هنری کشورمان حفظ کنند، سبب شده است تا عده ای سوداگرانه بدون پاسداشت حقوق مالکانه تهیه کنندگان ایرانی، آثار آنها را بر بستر ویدیوی درخواستی به شمار زیادی از فارسی زبانان ارائه دهند. در حال حاضر در پهنه وسیع آمریکای شمالی و کانادا به ایرانیان ساکن و همه کسانی که دستگاه گیرنده GL BOX را در اختیار دارند، فهرستی مشتمل بر هزاران فیلم و سریال ایرانی ارائه شده است تا کاربران با پرداخت هزینه اشتراک ماهانه ۲۰ دلار عناوین مورد علاقه خود را تماشا کنند. این اتفاق در شرایطی رخ داده است که صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران هیچگونه ادعایی در مورد بهره برداری غیرقانونی از محصولات و برنامه های خود ندارد؛ سهل است از هر اقدامی که سبب دیده شدن آثار و برنامه هایش در گستره گیتی شود، استقبال هم می کند.! در این میان ضرر و زیان متوجه تهیه کنندگان و سرمایه گذارانی است که درآمد محدود بازار داخل، دردی از آنها دوا نمی کند و در خارج هم به جز بی شمار سایت های اینترنتی، فناوری هایی نوینی همانند VOD دستاویز دیگری برای تضییع حقوق تهیه کنندگان ایرانی شده اند. هر قدر هم با شعر و شاعری رابطه ای نداشته باشی، چنین وضعیتی ناخواسته این شعر را به یاد می آورد: چو دزدی با چراغ آید گزیده تر برد کالا!

چرا حق مطلب را ادا نمی کنیم؟

در ادامه سنت خوب و پسندیده توزیع و انتشار مجموعه فیلم های خاص، این بار به همت دفتر سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر(موزه سینما)، دی وی دی فیلم های برگزیده ادوار جشنواره فیلم فجر منتشر شد. در این مجموعه استثنائاً فیلم های برگزیده سال های ۶۴، ۶۶،۷۲ و ۹۱ موجود نیست. فیلم برگزیده سال ۱۳۹۱ که مقارن با سی و یکمین جشنواره بین المللی فیلم فجر بوده، «استرداد» محصول بنیاد سینمایی فارابی است. این فیلم بعد از سه سال و علیرغم اینکه به اکران عمومی هم درآمده است، در نمایش خانگی توزیع نشده است و بنابراین جای خالی آن در مجموعه انتشار یافته توجیه پذیر است. جشنواره فیلم فجر در سال های ۶۴، ۶۶ و ۷۲ فیلم برگزیده به مفهوم مطلق نداشت و به اهدای جایزه ویژه به چند فیلم اکتفا کرده بود. در مجموعه مورد اشاره از فیلم های برگزیده بخش نگاه نو یا همان فیلم های اول و نیز بهترین فیلم مستند و نیز «هنر و تجربه» که از دوره سی و سوم رایج شد، خبری نیست.

 نکته قابل اشاره در تولید و انتشار چنین مجموعه هایی این است که ناشران همت کنند و نسخه با کیفیتی از فیلم های منتخب را بازنشر دهند. تکثیر فیلم های غیر دیجیتال که اکثر فیلم های مجموعه اخیر را در برمی گیرد، بر اساس مستر «تله سینما» شده و با کیفیت sd است که قطعاً رضایت مخاطبان علاقه مند و مجموعه داران را جلب نمی کند؛ زیرا آنها همین عناوین را در ۲۵ سال گذشته در فرمت های وی اچ اس، وی سی دی و یا دی وی دی تماشا کرده اند.

این در حالی است که فیلمخانه ملی ایران نسخه «قطع نگاتیو» اغلب فیلم های سینمای ایران(به جز فیلم های موجود در لابراتوار صدا و سیما) را در اختیار دارد و بعد از تعطیلی دو لابراتوار فیلمساز و بدیع خوشبختانه با انتقال نگاتیوهای موجود در آن دو لابراتوار به فیلمخانه ملی، حالا آرشیو غنی شده ای در اختیار دارد. تهیه کنندگان مجموعه اخیر می توانستند با استفاده از مخزن نگاتیو فیلمخانه و جلب همکاری لابراتورهای دیجیتال، مستر دیجیتال با کیفیت و اصلاح شده ای از فیلم های منتخب تولید کنند و سپس درصدد تکثیر آنها برآیند. در مجموعه اخیر، آثار ارائه شده از حیث تصویر و صدا هیچ تفاوتی با نسخه ویدیویی قبلی ندارند و بازهم مستر اغلب فیلم ها(از دوره اول جشنواره تا سی ام) خروجی فناوری منسوخ شده سینما یعنی سیستم «تله سینما»ست. پیش از این در سال های گذشته موسسه رسانه های تصویری مجموعه های موضوعی مثل دفاع مقدس، یا منتخب فیلم های یک بازیگر و منتخب فیلم های فیلمسازانی خاص را به همین شیوه و بدون ترمیم و اصلاح رنگ منتشر کرده بود. بد نیست بدانید که تاکنون تهیه کنندگان و کارگردانان فیلم های مورد اشاره هیچ واکنشی در قبال کیفیت فیلم های شان بر زبان نرانده اند.!

حیف است که حاصل زحمات و صرف هزینه و وقت، به تولید مجموعه هایی منتهی شود که برازنده سینمای ایران و قابلیت های فنی آن نیست.

تازه های شبکه نمایش خانگی در نوروز ۹۵

شبکه نمایش خانگی برای تعطیلات سال نو مجموعه متنوعی از فیلم ها و سریال های ایرانی و خارجی را تدارک دیده است که حداکثر تا ۲۵ اسفند ماه روانه بازار خواهند شد. فیلم های سینمایی ایرانی «ملبورن» به کارگردانی نیما جاویدی، «جامه دران» حمید رضا قطبی، «پدر آن دیگری»یدالله صمدی، «دنیای پر امید» منوچهر هادی، «ارغوان» کار مشترک بنکدار و علیمحمدی،«۳۶۰ درجه»سام قریبیان، «دلتنگی های عاشقانه»رضا اعظمیان و انیمیشن «شاهزاده روم» هادی محمدیان از جمله آثار نوروزی شبکه به شمار می رون که در حدفاصل پنجم تا بیست و پنجم اسفند ماه راهی خانه ها می شوند.. همچنین قسمت بیست و دوم مجموعه «شهرزاد»، آخرین قسمت از مجموعه طنز کم مخاطب «عطسه» ساخته مهران مدیری، قسمت سوم سریال «لیست سیاه» از فصل سوم تا قبل از پایان سال توزیع می شوند.

انیمیشن های خارجی شبکه که داغترین بازار را در بین محصولات دارند، در روزهای پیش رو با شتاب بیشتری راهی بازار مصرف می شوند. به موجب برنامه ریزی های صورت گرفته، قسمت های تازه تری از مجموعه انیمیشن های: «دورای جستجوگر»، «باب اسفنجی»، «آواتار»، «آژانس کارآگاهی جری مایا»، «فرشته های بازیگوش»، «بن تن»، «افسانه روبات ها»،«باب معمار»،«اسمورف ها»،«پرندگان خشمگین» و «انتقام جویان» در ماه اسفند در پیشخوان های فروش می نشینند.

تجربه سال های گذشته نشان داده است که قبل از عید، موجی از تله فیلم های کمدی شبکه نمایش خانگی را فرامی گیرد. در سالی که روزهای پایانی آن را پشت سر می گذاریم، به دلیل سخت گیری شورای بازبینی تعداد فیلم های ویدیویی نسبت به سال گذشته به میزان دو سوم کاهش یافت و آمار نود فیلم سال ۹۳ به ۳۵ عنوان – تا لحظه نگارش این یادداشت- محدود شد. با این حال حال و هوای سرخوشانه نوروز، موسم میدان داری فیلم های سبک و مفرح ویدیویی است.