تغییر الگوی مصرف جدی است

توضیح: این یادداشت به قلم نگارنده در شماره ۱۲۵ روزنامه سینما به چاپ رسیده است.:

رقابتی ماندن همواره یک چالش است اما رقابتی ماندن در یک بازار متغیر از این هم چالش برانگیزتر است و این مدیران رسانه را ملزم به برنامه ریزی می کند. به عقیده گرشون(۲۰۰۱)«چنین استراتژی شامل کنکاش محیطی و تدوین استراتژی است. کنکاش محیطی به معنای جستجوی وقایع قابل توجه و مهم بازار مثل ادغام شرکت ها، پیشرفت تکنولوژی، تغییرات رفتار مصرف کننده و برخی تغییرات اجتماعی بارز است.»(ژان لوبلان ویکس و دیگران،مدیریت رسانه۲۰۰۴،ترجمه روشندل اربطانی طاهر)

آینده ویدیو در ایران از حیث تکنولوژِی و تغییراتی که طی این سالها پذیرفته است، تقریباً مشابه شرایطی است که در سایر کشورهای توسعه یافته در حال وقوع است. ورود سیستم های سینمای خانگی، لوح فشرده بلو-ری، تلویزیون های سه بعدی و هوشمند، پروتکل تلویزیون اینترنتی، ویدیوی درخواستی، به اشتراک گذاشتن فایل ویدیو در شبکه های اجتماعی و … شکاف و فاصله ای را بین کاربران ایرانی با کاربران دیگر ملل ایجاد نکرده است و با افزایش سرعت اینترنت و پهنای باند آن الگوی مصرف رسانه ای مخاطب بیش از گذشته دستخوش تغییر شده است. کاهش تیراژ نسخه فیزیکی فیلم و سریال های ایرانی و شیب منفی آن که از آغازین سال های دهه نود کاملاً محسوس است، نشانه روشنی از تغییر رفتار مصرفی تماشاگران به دلیل دسترسی به فناوری های نوین است و نباید از آن به کاهش بینندگان محصولات ایرانی تعبیر کرد.

کارشناسان رسانه ای معتقدند، آنچه در مدیریت یک رسانه اهمیت دارد؛ علاوه بر درک مقتضیات تکنولوژیک، فهم تغییرات بازار و تبدیل تکنولوژی به یک مزیت سازمانی است و این امر مستلزم رویکرد اقتصادی و مدیریتی به صنعت رسانه‌ای است. در ایران از آنجا که به موجب قانون، راه اندازی و اداره تلویزیون در انحصار صدا و سیماست، بهره برداری از ظرفیت فضای مجازی برای پخش انواع محتوای دیداری و شنیداری با نظر موافق دولت و اخذ مجوزهای لازم مغایرتی با قانون ندارد.

در همین راستا طی سال های اخیر اپراتورهای سه گانه تلفن همراه، بعضی از شرکت های ارائه دهنده اینترنت پر سرعت(ADSL) و تارنماهای اینترنتی متعددی(اغلب غیرقانونی)، زمینه اشتراک فیلم و سریال را به عنوان یک مزیت رقابتی برای کاربرانشان فراهم ساخته اند و از آنجا که مشترکان محتوای درخواستی را از سِرور(srever) این شرکت ها دانلود می کنند، هزینه چندانی به آنها تحمیل نمی شود و در این بین اصطلاحاً از ترافیک بین المللی استفاده ای بعمل نمی آید. با این حال مدت هاست که این پرسش ها بی جواب مانده است: سهم تهیه کنندگان سینما و تولید کنندگان برنامه های ویدیویی از گسترش چنین خدماتی چیست؟ آیا منافع این عده در چارچوب مناسبات حقوقی لازم تضمین شده است؟

اقدام اخیر سازمان سینمایی برای راه اندازی سامانه ویدیوی درخواستی پس از بی عملی صدا و سیما، می تواند پاسخ روشنی به چنین پرسش هایی بدهد و جدا از اینکه زمینه اشتراک جمع بیشتری از مخاطبان سینما و ویدیوی ایران را با تازه ترین محصولات تولید شده فراهم کند، سر و سامانی به وضعیت مغشوش کنونی بدهد. سامانه جدید می تواند به تشدید فضای رقابتی بین شرکت های قانونی موجود منجر شود و ضمن به حاشیه راندن سایت های غیرقانونی، تسهیلات بیشتری را عاید مشترکان کند.

مزیت نسبی سامانه جدید می تواند عرضه انحصاری و نخستین بار بعضی از عناوین سینمایی و غیر سینمایی اعم از ایرانی و خارجی باشد. به گونه ای که هم دست نامحرم سارقان از چنین آثاری کوتاه بماند و هم انگیزه بیشتری را در مخاطبان بالقوه ایجاد کند تا در بین سرویس های مشابه که تحت وب و موبایل قابل دسترسی هستند، دست به گزینش زنند و به عضویت باشگاه مخاطبان سامانه نوپدید درآیند. در سال های پیش روی مدیران رسانه ای ایران در برابر تحرکات« نت فلیکس» آمریکایی برای تحت پوشش قراردادن فارسی زبانان منطقه، کار دشوار اما جذابی در پیش دارند.!