توهم در عصر یخبندان

وجه مشترک دو فیلم تازه ای که این روزها در شبکه نمایش خانگی عرضه شده اند، چیزی نیست جز پرداختن به موضوع اعتیاد. پیش از عصر یخبندان، فیلم ویدیویی اوهام به تهیه کنندگی امیر حسین شریفی مردی که رکوردار ساخت تله فیلم در ایران است، راهی مراکز فروش شد. فیلمی که کارگردانی آن را کاظم معصومی بر عهده داشت. معصومی پس از ساخت فیلم سینمایی پرحاشیه طبل بزرگ زیر پای چپ، ترجیح داد تا مدتی دور و بر سینما آفتابی نشود و به ساخت فیلم های تلویزیونی دل خوش کند. اوهام با قصه ای پیرامون مصرف قرص های روان گردان، سبک و سیاق آشنایی را به کار گرفته است که پیش از او دیگر فیلمسازان هم از آن بهره برده اند. در ذهن بسیاری از فیلمسازان ایرانی پرداختن به معضل اعتیاد به مواد صنعتی ناخواسته بازیگوشی های فرمالیستی را در ساختار فیلم تداعی می کند. نوع حرکت دوربین، نحوه تدوین، استفاده از موسیقی و بازی بازیگران از منطقی پیروی می کند که سطحی ترین مواجهه با چالش اعتیاد است. بد شانسی معصومی این است که فیلمش پس از آنکه چندین بار از سیما پخش شده و سالها از زمان ساختش می گذرد، در معرض قضاوت قرار گرفته است و اینک فیلم او با نمونه های مشابهی مقایسه می شود که ممکن است پس از اوهام تولید شده باشند. در سال هایی که شرکت سروش ناشر انحصاری فیلم و سریال های تلویزیون بود، مشتری به راحتی متوجه پخش تلویزیونی اثر می شد و اگر اقدام به خرید محصول می کرد، مایل به دوباره دیدن و حفظ آن در آرشیو شخصی بود. حالا که اغلب محصولات سیما در سایت های رسمی شبکه ها بارگذاری شده اند و دسترسی به آنها راحت تر از گذشته است، در بازنشر ویدیویی آنها باید رفتار صادقانه تری را در پیش گرفت. بد نبود بر روی کاور محصول به پخش آن از سیما اشاره می شد تا مشتری با آگاهی بیشتری با اثر مواجه گردد.(مثلاً عبارت “این یک اثر تلویزیونی است”)

 در نمونه دوم یعنی عصر یخبندان بازی های فرمی به شکل دیگری نمود یافته است. کیایی جوان و با استعداد در فیلم تجربه روایت غیر خطی را در پیش می گیرد تا بیننده ضمن درگیر شدن به دوخت و دوز چهل تیکه خرده روایت ها از صرافت دیگر جنبه های مغفول مانده در فیلم بیافتد. در حالیکه شخصیت های عصر یخبندان آنقدر ظرفیت دارند تا در عرصه درام بیشتر دیده شوند تا هم خود را بیشتر بشناسانند و هم به وقایع تلخ فیلم عمق بیشتری بدهند. فرید با بازی بهرام رادان می توانست با شدت بخشیدن به توطئه هایش، سلسله اتفاقات تازه ای را رقم بزند و آنقدر بابک را به دنبال خود بکشاند تا زمینه انتقام گیری لیدا(منیر) در پایان فیلم تشفی خاطر بیشتری را به بار بنشاند. با این همه ترفندی که کیایی از آن بهره می برد برای بیننده حرفه ای، واجد دلالت های تازه ای نیست و این کار سبب شده است تا زمان زیادی از فیلم هدر برود و بیننده از بازی های روایی کارگردان به درک تازه ای از پدیده شوم اعتیاد و فروپاشی خانواده ها نرسد. عصر یخبندان فیلمی است که لحن جانبدارانه و سوگ مندانه ای در برابر هیچیک از شخصیت هایش ندارد و کارگردان پشت سر آنها پنهان نشده است. چیزی که در معدود فیلم های کیایی کم کم به یک خصیصه بدل می شود توجه و التزام او به حفظ ریتم در فیلم است. عصر یخبندان همانند خط ویژه اثری جوانانه است. اثری که شور و احساس و بی تابی فیلمساز را برای روایت قصه نه چندان پیچیده اش یکجا نمایان می سازد.