نقدی بر تینکر بل جن یا پری؟

نگاهی به انیمیشن تینکر بل

این سایت سینمایی(اینجا) به مناسبت اکران یکی دیگر از انیمیشن های سینمایی تینکربل در سینماهای آمریکا در یادداشتی به قلم صابر الله دادایان؛ ادعا کرده است که سینما و ادبیات غرب بر خلاف باور ما که پری را موجودی شرور می دانیم، او را در زمره فرشتگان مقرب الهی دانسته و به عبارتی از پریان قبح زدایی کرده اند. یعنی اگر سینمای غرب تاکنون محکوم به سکولاریزه کردن بسیاری از مناسبات دینی و ارزشی بود و حق همین بوده است، اینک به روش معکوس درصدد آسمانی ساختن و منزه جلوه دادن موجودی است که در اصل بد ذات و رانده شده است.

در واقع نویسنده یادداشت بر این باور است که پریان و شخصیت های تینکر بل در لباس فرشتگان و ملائک مقرب ظاهر شده و به امور خیر می پردازند، در حالیکه طبق اعتقادات ادایان ابراهیمی، پریان فاقد چنین جایگاهی هستند.

نویسنده در یادداشتش با اشاره به شخصیت های طراحی شده در  انیمیشن تینکر بل و دزد دریایی معتقد است؛ “زارینا به عنوان یک پری(در جایگاه فرشته که از خطا مبراست) نه تنها دچار لغزش و خطا می شود بلکه با پیوستن به دزدان دریایی خبیث در جایگاه کاپیتان و رهبر آن ها قرار می گیرد تا دامنه شرارت های آن ها را در جهان بیشتر کند و در این میان حتی به فکر هم نوعان خود و ادامه زندگی و حیاتشان هم نیست. در حالی که تینکربل و دیگر دوستانش و حتی خود زارینا از جمله پری هایی هستند که ماموریت های مهم فرشتگانی را بر عهده دارند که چه در فرهنگ عام و چه در کتب آسمانی از فرشتگان مقرب الهی محسوب می شوند. این در حالی است که زارینا اگرچه تا مرز دشمنی علنی در برابر پری ها ظاهر می شود اما در نهایت با صداقت کلام تینکربل و فداکاریش برای نجات او، متوجه اشتباهش شده و بی هیچ مقاومت و مقابله ای از طرف پریان، در پیکسی  هالو پذیرفته شده و از او استقبال می شود!”

یک تحقیق در باره پریان نشان می دهد که؛ ” نام پری در اوستا به‌‌صورت «Pairika» و در زبان پهلوی ذکر شده است. پریان در اوستا موجودهایی اهریمنی و نابکارند که از آن‌‌ها در کنار «جادوان» یاد شده است. در کنار دریای «فراخکرت» به‌‌صورت ستارگان دنباله‏‌دار در میان زمین و آسمان می‌‏پرند و ستاره‌‌ی «تشتر» آن‌‌ها را در هم می‌‏شکند. همچنان که «تشتر» در برابر «پری خشک‏‌سالی» نیز پایداری نموده و او را شکست داده است.”

“موش‌‏پری یکی از پریانی است که نامش در اوستا آمده است و دیگری پری «خناثئیتی» است که گرشاسپ، پهلوان مشهور، با او ارتباط داشت. پری در زند وندیداد «دیوزن» معرفی شده است. در جایی از بندهش نیز به همین مفهوم به کار رفته و در جای دیگری از آن از جمله موجودهای اهریمنی است که نامش در کنار نام «جادو» آمده است.”

اما بر خلاف آنچه که در اوستا در باره پری گفته شده است، در ادب فارسی پری به موجودی زیبا و فریبا تشبیه شده و تصویر مثبتی از آن ارائه شده است. بسیاری از عاشقان معشوق خود را به پری تشبیه می کنند و بعضاً در ادبیات عرفانی نیز پری کارکردی مشابه دارد. خواجه شیراز به دفعات از پری و پری رویان یاد کرده است؛

       سمن بویان چو بنشینند بنشانند                                  پری رویان قرار از دل چو بستیزند بستانند

یا این شعر و ترانه معروف ابتهاج : تو ای پری کجایی که رخ نمی نمایی /  از آن بهشت پنهان دری نمی گشایی

با این حال پری در اعتقادات ایرانیان ماهیتی دوگانه دارد. گاه مظهر هرگونه پلیدی و بدخواهی است و گاه همچون فرشته، به گفته‌‌ی حافظ: «از هر عیب بری است»؛ گاه هم‌‌راه جادوان (جادوگران) است و گاه با جن یکسان.«

یک محصول منتشر شده از سوی  اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، در پاسخ به این سوال که تفاوت جن و پری در چیست، اینگونه نوشته است:

“پرى به معناى «جن مؤنث» است. اجنه داراى دو جنس مذکر و مونث و توالد و تناسل‏اند و پرى به جنس مؤنث آن گفته مى‏شود. در وجود جن از دیدگاه اسلام تردیدى وجود ندارد. اصل امکان و وجود رابطه بین برخى از انسان‏ها و اجنه نیز قابل انکار نیست. ر مورد روابط خاص بین برخی افراد با پریان، افسانه ها و حکایت های متعددی در افواه وجود دارد. در حال حاضر ما دلیلی محکم بر رد و یا اثبات آن نداریم.”

بنابراین در یک جمع بندی برخلاف یادداشت آقای صابر الله دادیان، سند محکم و متقنی که نشان دهد، پریان موجودات شرور و خبیثی هستند در متون اسلامی وجود ندارد و این تفکر برگرفته از متون زردشتی و اوستایی است.

 این یادداشت را با طرح یک سوال به پایان می بریم؛ موسسه هنرنمای پارسیان در سال های اخیر تینکر بل را منتشر کرده است اما آنچه که هفته گذشته تحت عنوان “تینکر بل و پیتر پن در شکار گنج” منتشر شده است، در سایت موسسه مزبور معرفی نشده است. آیا ناشر عنوان جدید باز هم یک موسسه نرم افزاری است؟!