پایت را از روی گاز بردار

این یادداشت با موضوع فیلم‌سوزی در روزنامه صبا منتشر شده است و در اینجا به بازنشر آن پرداخته‌ام.

فیلم‌سوزی اصطلاح رایجی در ادبیات سینمایی ایران است که منظور از آن اکران بی‌قاعده و فله‌ای فیلم‌ها در یک بازه زمانی است. در این شیوه از اکران، مجال و زمان کافی برای جا افتادن و دیده شدن فیلم‌ها به دلیل تغییر پر شتاب برنامه اکران وجود ندارد و مخاطب نیز با سردرگمی امکان فرصت لازم برای انتخاب و تماشای فیلم مطلوب خود را پیدا نمی‌کند.

اخیراً با‌گذشت بیش از ۹ ماه از سال و اکران۵۰ فیلم سینمایی بار دیگر فیلم‌سوزی بر زبان‌ها و قلمها جاری شده است تا گواهی برای شکست و بازماندن تعدادی از فیلم‌ها در گردونه رقابت با فیلم‌های پر فروش باشد. به این خاطر کلیدواژه فیلم‌سوزی از سوی صاحبان فیلم‌های کم مخاطب، ضریب بیشتری می‌گیرد تا شورای صنفی نمایش پایش را از روی گاز بردارد و سرعت تعویض فیلم‌ها را کاهش دهد.

نگارنده اعتقاد دارد، ناکامی بعضی از فیلم‌ها در اکران این هفته‌ها ارتباط معناداری با تعداد فیلم‌های روی پرده ندارد. برای اثبات این گزاره از داده‌های جدول فروش فیلم‌ها در دهه ۹۰ کمک می‌گیرم تا نشان دهم تعدد فیلم‌های اکران شده عامل چندان موثری در دیده نشدن برخی از فیلم‌ها نیست و برای تحلیل فروش ناچیز فیلم‌ها باید به سراغ پارامترهای دیگری رفت.

سال	تعدد فیلم‌های اکران شده	تعداد مخاطبان به نفر
۱۳۹۱	۵۴	۱۰.۶۲۱.۰۰۰
۱۳۹۲	۵۸	۹.۶۲۷.۰۰۰
۱۳۹۳	۷۱	۱۲.۷۰۰.۰۰۰
۱۳۹۴	۸۴	۱۳.۳۷۴.۰۰۰
۱۳۹۵	۶۵	۲۵.۸۴۸.۰۰۰
۱۳۹۶	۸۱	۲۲.۸۵۷.۰۰۰
۱۳۹۷	۷۷	۲۸.۵۳۸.۰۰۰
۱۳۹۸	۷۲	۲۶.۳۱۱.۰۰۰

همانطور که در جدول پیداست در سال ۹۳ با تغییرات گسترده در فضای سیاسی اجتماعی کشور، تعداد فیلم‌ها و تماشاگران سینمای ایران به ترتیب بیش از ۲۰ و ۳۰ درصد رشد می‌یابند. این روند افزایشی تا ابتدای اسفند ۱۳۹۸ یعنی تا زمان شیوع کرونا و حالت تعطیل و نیمه‌تعطیل دو ساله سینماها ادامه می‌یابد. در دوره مطالعه رکورد تعداد فیلم اکران شده با رسیدن به ۸۵ عنوان فیلم شکسته می‌شود اما به دلیل تنوع مضمونی و فضای نسبتاً باز در جامعه، نمودار فروش فیلم‌ها سیر صعودی به خود می‌گیرد. در آن دوره ضریب آشغال صندلی و سالن‌های سینِما که یک و نیم برابر کمتر از ظرفیت سینماها در سالجاری بود، برای سینماداران نسبتاً راضی کننده بود و اصطلاح فیلم‌سوزی بسامد زیادی در زبان اهالی سینِما و سینمایی‌نویسان نداشت.

در سالجاری با وجود بیش از ۷۰۰ پرده سینِما فقط ۵۰ فیلم تاکنون اکران شده‌است و پیش‌بینی می‌شود این تعداد تا پایان سال به ۶۰ عنوان نرسد و به نصاب ده سال قبل یعنی ۱۳۹۲ نزدیک شود.

در دوره مورد مطالعه به دلیل رونق نسبی سینِما فیلم‌ها پس از اکران (ولو با فروش ضعیف) از ارزش افزوده برخوردار می‌شدند و رایت آن‌ها با بهای خوبی برای عرضه در شبکه ویدیویی در نیمه اول دهه ۹۰ و انتشار در سکوهای نمایشی در سالهای پایانی دهه ۹۰ به فروش می‌رفت. با رکود سینِما در سالهای اخیر، سامانه های ویدیوی درخواستی تولید محتوای اختصاصی(سریال) را مورد توجه قرارداده‌اند و بیشتر طالب فیلم‌های سینمایی پر فروش و متوسط هستند. در چنین شرایطی نگرانی سرمایه‌گذاران فیلم‌های شکست‌خورده تشدید می‌شود و بر تنور فیلم‌سوزی می‌دمند.

در یک جمع‌بندی به نظر می‌رسد، دلیل اصلی شکست فیلم‌های غیرکمدی در سالجاری را باید در رفتار تماشاگرانی جست که فعلاً انتظار آن‌ها از سینِما در غیاب تولیدات سرگرم کننده تلویزیونی و کم‌کاری و مهاجرت سینماگران مؤلف و دغدغه‌مند به دلیل فراهم نبودن شرایط برای ساخت فیلم‌های اجتماعی، خندیدن و فراموش کردن مشکلات ریز و درشت زمینی و آسمانی است.!