انیمیشن درّ یتیم

از  صبح روز هفدهم اسفند ماه در شرایطی نهمین دوره جشنواره بین المللی پویا نمایی تهران آغاز می شود که اهالی سینمای ایران اعم از مدیران و سینماگران نسبت به آن بی تفاوت هستند و ای بسا از برگزاری آن هم بی خبر باشند.!

جشنواره ای با این درجه از اعتبار جهانی(اینجا) قطعاً بیش از جشنواره های فیلم ملی و منطقه ای سینمایی در کشورمان اهمیت دارد، با این حال مشخص نیست که چرا کسی سراغی از این جشنواره مهم نمی گیرد و دوست ندارد با آن عکس یادگاری بگیرد و پیامی برای آن ارسال کند؟

بدون شک مدیریت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان بانی و مجری این جشنواره دو سالانه می بایست با توسعه ارتباطات بیرون سازمانی خود، جشنواره پویا نمایی را در کانون توجه سینماگران و مدیران فرهنگی کشور قرار دهد و همیاری و مشارکت مادی و معنوی آنها را برای اجرای هر چه با شکوه جشنواره خواستار شود. در سوی دیگر نیز مدیران سینمایی کشور و نهادهای صنفی از جمله آسیفا حمایت از جشنواره را باید وظیفه ذاتی خود قلمداد کرده و به رونق و اعتلای آن بیاندیشند.

در حال حاضر دو انیمیشن بلند جمشید و خورشید و رستم و سهراب در سینماها به اکران عمومی در آمده اند و پاییز امسال هم دو انیمیشن داستان سامرا (موسسه رسانه های تصویری)و دراکولا در تهران (سینما ۲۴) مستقیما در شبکه نمایش خانگی توزیع گردیدند. همچنین در سی و سومین جشنواره فیلم فجر دو فیلم انیمیشن شاهزاده روم و رئال – انیمیشن مبارک توانستند رضایت بسیاری از منتقدان و تماشاگران را به خود جلب کنند. با این حال هیچ ارتباط معناداری بین سینمای ایران و جشنواره بین المللی پویا نمایی تهران وجود ندارد و ترجیح انیماتورها آن است که رونمایی از فیلم های بلندشان را در جشنواره فیلم فجر انجام دهند. شاید این ادعا گزاف نباشد که جشنواره پویا نمایی تهران به جشنواره ای محفلی و عرصه ای برای نمایش انیمیشن های کوتاه هنری تبدیل شده است و نقش تاثیر گذاری در حیات و پیشرفت انیمیشن ایران ندارد. به همین خاطر کانون و جشنواره آن در دو دهه گذشته، در معرفی پدیده و چهره های شاخص به جامعه سینمایی نقشی نداشته است و جدا از جوایز نه چندان قابل اعتنایش – در مقایسه با جشنواره فجر- در فاصله برگزاری هر دوره از جشنواره، قدرت حمایت از تولید انیمیشن های حرفه ای و با تولید انبوه را نداشته است.

ابعاد انزوا و مهجوریت جشنواره پویانمایی تهران وقتی نگران کننده می شود که دریابیم بسیاری از تولیدات حمایتی کانون پرورش به دلیل افزایش هزینه های تولید نیمه کار مانده و تیم های سازنده آنها از هم پاشیده اند. البته بررسی ریشه ای و بنیادین حال و روز انیمیشن کشور مبین آن است که به دلیل طولانی بودن فرایند تولید انیمیشن بویژه آثار سینمایی، کمتر نهاد سرمایه گذاری داوطلب حمایت از این گونه هنری است و کوتاهی و مستعجل بودن عمر مدیران دولتی نیز در این زمینه بی تاثیر نیست. مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به عنوان موسسه حامی انیمیشن در دو سال گذشته، تمرکز خود را بر تولید هفت فیلم کوتاه ۵ تا ده دقیقه ای گذارده است و ظاهراً ناکامی و به نتیجه نرسیدن حمایت از پروژه سینمایی قلب سیمرغ و عدم بازگشت سرمایه در انیمیشن رستم و سهراب در اتخاذ این تصمیم موثر بوده است.

به هر حال آنچه که مشهود است پویانمایی در ایران از منظر سیاست های سینمایی، گونه ای در کنار سایر گونه ها نظیر: مستند و فیلم زنده است و سیاست های جداگانه ای برای آن وضع نگردیده و نهاد یا بنیاد تخصصی برای آن تاسیس و راه اندازی نشده است. در بین سازمان های دولتی معاونت سینمایی در گذشته و سازمان سینمایی در حال حاضر، حوزه مستقلی را برای انیمیشن تعریف نکرده اند. سازمان سینمایی در دولت دهم در متن سیاست های منتشره خود نوید ایجاد بنیاد انیمیشن را داد. در دولت یازدهم به تناسب تغییر سیاست ها، این امر مهم در حال پیگیری است و هنوز به نتیجه روشنی نرسیده است.(اینجا)

“کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با بودجه بسیار محدود خود سالانه مبادرت به تولید انیمیشن های کوتاه تجربی می کند و تولید انبوه انیمیشن و تجاری سازی آن در کانون، علیرغم گذشت بیش از نیم قرن، عملیاتی نشده است. منظور از تجاری سازی آن است که با تولید انبوه انیمیشن به سبک های مختلف و توزیع و عرضه آن در بازار مصرف، ضمن بازگشت سرمایه، از سود حاصله سرمایه تولیدات بعدی تامین گردد”(رجبی فروتن، مرضیه.۱۳۹۳ ، “بررسی نقش نهادهای سیاست گذار در ارتقای کمی و کیفی انیمیشن در ایران”. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس)

“مدیران کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان باید بدانند که عنوان کانون به یک برند معتبر بین المللی بدل شده است و حفظ این اعتبار و مشروعیت حکم می کند که راهکارهای خلاقه ای برای برون رفت از بن بست موجود بیابند. کانون می تواند به پشتوانه سرمایه های انسانی خود، در حاشیه جشنواره پویانمایی تهران و سایر جشنواره های جهانی که در آنها شرکت می کند، زمینه همکاری و تولید مشترک با سایر شرکت های حرفه ای تولید انیمیشن را فراهم کند و اجازه ندهند که چراغ کارگاه های تولیدات حرفه ای آنها به خاموشی گراید. در داخل نیز مدیریت کانون باید با عقد تفاهم نامه با دیگر سازمان ها از جمله نهادهای سرمایه گذار و مصرف کننده انیمیشن نظیر؛ شرکت صبا دست به تولید مشترک و یا سفارشی بزند. جای این پرسش است که با وجود افتتاح شبکه پویا در سال ۹۱، چرا باکس ویژه ای برای نمایش آرشیو فیلم های ارزشمند کانون پیش بینی نشده است و از کسب درآمد ولو ناچیز برای کانون غفلت صورت گرفته است.”(همان منبع)

در صورت بسط و گسترش همکاری های کانون با دیگر سازمان ها و نهادهای فرهنگی در بخش های دولتی و عمومی، خط تولید انیمیشن همواره دایر باقی مانده و جشنواره پویا نمایی تهران نیز اهمیت مضاعفی می یابد و جامعه سینمایی کشورمان از کنار آن بی تفاوت نخواهد گذشت.