پیش نیازهای نمایش فیلم خارجی در ایران

این یادداشت به قلم نگارنده در روزنامه اعتماد و در دل یک گزارش با عنوان «نولان یا مهدویان، انتخاب با خودمان نیست» به چاپ رسیده است:

هر بار که بحث اکران فیلم خارجی در سینماها می‌شود، موافقان و مخالفان بصورت صفر و صدی در برابر هم موضع می‌گیرند و به سیاق گذشته حیات و ممات سینمای ایران را به آن گره می‌زنند. مخالفان همانند چهار دهه گذشته فیلم خارجی را سبب تضعیف سینمای ملی می‌دانند و موافقان بر ایجاد فضای رقابتی و خارج شدن تولیدات ایرانی از محیط گلخانه‌ای پای می‌فشارند. به تازگی رکود و تعطیلی بسیاری از سالن‌های سینما و بی رغبتی تهیه‌کنندگان برای اکران فیلم‌هایشان به خاطر همه‌گیری ویروس خطرناک کرونا باعث شده است تا عده‌ای فیلشان یاد هندوستان بیافتد و اکران فیلم خارجی را سبب رونق سالنها بدانند.!

در بحث و گفتگو پیرامون اکران فیلم خارجی معمولا به زمینه‌های لازم و پیش نیازهای انجام این کار پرداخته نمی‌شود و همگان این اصل را بدیهی دانسته‌اند که فروشندگان فیلم خارجی منتظر نشسته‌اند تا تقاضای ما را اجابت کنند و همه چیز در اسرع وقت آنگونه که دلخواه ماست، به سرانجام برسد.

به مصداق اینکه هر کار ادب و آدابی دارد، اکران مستمر فیلم خارجی نیازمند ترتیبات حقوقی و اجرایی خاصی است که اگر بدرستی انجام نشود ولو آنکه چند فیلم هم اکران شوند، به سرانجام مطلوب نخواهد رسید. تجربه تاریخی اکران فیلم خارجی در ایران و نیز روند کنونی حاکم بر اکران فیلم در سینماهای جهان حکم می‌کند که در ابتدا با انجام توافق‌های لازم نمایندگی شرکت‌های پخش کننده جهانی و منطقه‌ای در ایران افراد حقیقی یا حقوقی را به عنوان همکار شناسایی کرده و به رسمیت بشناسند تا همه امور از مسیر مشخص شده و بدون دخالت کارگزاران دولتی انجام شود. همانگونه که فعالان اقتصادی در چارچوب مقررات با طرف‌های خارجی خود وارد مذاکره و معامله می‌شوند، در زمینه فیلم و سینما نیز پس از ایجاد بسترهای قانونی باید چنین تعاملی به راحتی ممکن شود و شفافیت مورد نظر پخش‌کننده اصلی قابل دسترس باشد.

در ایران از گذشته تا حال در غیاب بخش خصوصی، موسسات دولتی چند بار مبادرت به اکران فیلم خارجی بصورت محدود کرده‌اند و اغلب این فیلم‌ها آثاری بوده‌اند که به بهانه حضور در جشنواره‌های سینمایی کشور از رهگذر توافقات انجام شده با صاحبان فیلم، فرصت نمایش یافته‌اند.

تا قبل از تحریم گسترده و سنگین ایران از سوی آمریکا این فرصت فراهم بود که فیلم‌های سینمایی کشورهای آسیایی که قرابت بیشتری با فرهنگ ما دارند، با ایجاد ساز و کارهایی نهادینه شده و با محوریت دفاتر خصوصی در سینماها اکران شوند اما مخالفت نهادهای پرنفوذ صنفی با اکران فیلم خارجی و همراهی مدیران سینمایی با آنها باعث شد تا سینمای ایران در انزوایی خود خواسته باقی بماند و در زمینه بین‌المللی تنها دلخوش به موفقیت تعدادی از فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های سینمایی جهان بشود. موانع موجود در راه اکران فیلم خارجی اگر تاکنون به خاطر ملاحظات فرهنگی از جمله حمایت از سینمای ملی، کمبود سالن و مسائلی از این دست بوده است، در سالهای اخیر به مسائل سیاسی و سیاست خارجی کشور نیز گره خورده است.

در دهه نود قطعنامه های شورای امنیت علیه کشورمان و تحریم ایران از سوی آمریکا و ادامه سناریوی «ایران‌هراسی»و سلطه رسانه‌های متمایل به کاخ سفید، سبب شده است تا اندک دریچه‌هایی که در گذشته به روی همکاریهای سینمایی باز بود، بسته شوند و کمتر کسی ریسک همکاری و معامله با طرفهای ایرانی را به جان بخرد. مضافا که همکاری‌های سینمایی نیز باید بر بستر گسترش روابط کشورمان در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی با دیگر کشورها معنا یابد. به عبارتی وقتی دولت‌ها و فعالان اقتصادی در پروژه‌های مشترک اقتصادی و فرهنگی باب همکاری را می‌گشایند، سرمایه‌گذاری در عرصه‌های مختلف به امری عادی بدل می‌گردد و نمود بیرونی آن در جامعه به اشکال متنوعی پدیدار خواهد شد.

در نبود چنین بستری با فرض آنکه دولت و جامه اصناف سینمای ایران با اکران فیلم خارجی مشکلی نداشته باشند، فعالان خصوصی به دلیل فقدان امنیت سرمایه‌گذاری به میدان نخواهند آمد و حضور خود را به آینده‌ای موکول خواهند کرد که امکان انجام فعالیت در شرایطی کاملا طبیعی فراهم شود و یگانه مرجع مداخله کننده در صدور مجوز فیلم خارجی دولت باشد و هیچ مرجع دیگری اقتدار دولت را به چالش نکشد.

نیاز به تصریح ندارد که اکران فیلم خارجی و متقابلا نمایش عمومی آثار ایرانی در سینمای دیگر کشورها فقط حلقه‌ای از زنجیره همکاری‌های سینمایی است و اقداماتی نظیر سرمایه‌گذاری در ساخت سینما، اجاره سینما، تولید محصولات مشترک، همکاری‌های آموزشی، برگزاری بازارهای فیلم در دو کشور، جلوه‌های دیگری از سلسله همکاری‌های کشورمان با طرف‌های خارجی است.

با شرح آنچه که گفته شد، اکران فیلم خارجی در فضای کرونا زده کنونی بیشتر به یک شوخی شبیه است و مشتریان ثابت سینماها در این ماها اصلا دل و دماغ و جرات سینما رفتن را ندارند و این عده خوب می‌دانند که با حلوا حلوا گفتن دهان شیرین نمی‌شود و مناقشه ناتمام اکران فیلم خارجی تا قبل از گشایش اقتصادی و سیاسی و برون رفت از وضعیت کنونی راه به جایی نخواهد برد.

تا آن زمان علاقه‌مندان سینمای جهان همچون گذشته می‌توانند نسخه غیرمجاز محصولات روز سینمای کشورها را که بربستر اینترنت منتشر می‌شوند، تماشا کنند و یا نسخه ممیزی شده آنها را بر پلفترم‌های رسمی آنلاین ببینند.!

روزانه های سینمایی را در تلگرام دنبال کنید: http://t.me/cinemadailyir